Μια συμβουλή που συχνά δίνω σε ανθρώπους που ζητούν την βοήθεια μου όσον αφορά στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους (ειδικά όταν αυτά είναι στην εφηβεία όπου οι καταστάσεις γίνονται πιο έντονες), είναι να μείνουν παρόντες στην ζωή των παιδιών τους.
Η μετάβαση μας σε μια εποχή με πιο εκδημοκρατισμένες οικογενειακές σχέσεις που διαφέρουν από το παραδοσιακό πατριαρχικό πρότυπο, μας έχει φέρει σε μια θέση αμηχανίας ως προς το τι είναι σωστό και τι όχι. Παλιά ήταν αυτονόητο ότι οι γονείς ήταν οι αρχηγοί και τα παιδιά υπάκουαν. Θα μπορούσαμε να πούμε πως γενικότερα οι ενήλικες ήταν αρχηγοί και οι μικροί υπάκουαν. Η εξουσία των γονιών και ιδιαιτέρως του πατέρα ήταν αδιαμφισβήτητη και ισχυρή. Η όποια καταπίεση, προσβολή, αδικία, αποξένωση, δικαιολογούνταν ως αναγκαίο κακό ή ισορροπούνταν από την πιο κοντινή , τρυφερή, δοτική στάση της μητέρα ή και του ευρύτερου οικογενειακού κύκλου (γιαγιάδες, θείες κ.α). Οι ανατροπές σε αντιλήψεις, η ισότητα των φύλων, η δημοκρατικότητα και νέες παιδαγωγικές έφεραν στις ζωές των οικογενειών περισσότερη εγγύτητα, αγάπη, τρυφερότητα, δικαιοσύνη, προστασία αλλά άφησαν ένα μεγάλο κενό στο θέμα της εξουσίας.
Με άλλα λόγια δεν είναι πια απλό ούτε ξεκάθαρο τι γίνεται στις περιπτώσεις που ένα παιδί γίνεται παραβατικό, επιθετικό, επικίνδυνο για τον εαυτό του ή και τους άλλους; Πως θα καταφέρει ένας γονιός να οριοθετήσει ένα παιδί που δεν ακούει και που κάνει ότι θέλει. Πως θα καταφέρει να έχει την επίβλεψη και τον έλεγχο, χωρίς να γίνει ο αυταρχικός «δυνάστης» του παραδοσιακού μοντέλου (που πια είναι ανεφάρμοστο όσο κι αν κάποιοι συνεχίζουν να το αναπολούν) αλλά και χωρίς να γίνει «θύμα» των εξαντλητικών δικαιωμάτων του παιδιού και της ιδιωτικότητας του;
ΜΕΝΟΝΤΑΣ ΠΑΡΩΝ, αποκτώντας κύρος και μια νέα μορφή εξουσίας που θα χαρακτηρίζεται από σεβασμό και δημοκρατικότητα αλλά και σθεναρή αντίσταση σε κάθε κίνδυνο ανατροπής των απαραίτητων ορίων στην ζωή του παιδιού. Μια αντίσταση που θα χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, υπομονή, επιμονή, αγάπη, πίστη και απαλλαγμένη από οποιαδήποτε μορφή βίας. (Σημαντικές πληροφορίες για την Μη Βίαιη Αντίσταση μπορεί κανείς να βρει στο βιβλίο του Οmer Haim Ήρεμη Δύναμη, εκδόσεις γλάρος)
Μια απλή συμβουλή που όμως απαιτεί τόσο κόπο η εφαρμογή της.
Μένω παρών σημαίνει πως:
- Ακούω ακόμα κι όταν διαφωνώ, ακόμα και όταν δυσανασχετώ
- Βλέπω κι αυτά που δεν μου αρέσουν, αυτά με τα οποία διαφωνώ
- Προσπαθώ να νιώσω και να καταλάβω
- Συνεχίζω να είμαι σε σχέση ακόμη κι όταν θυμώνω, ακόμα κι όταν νιώθω προσβεβλημένος, ακόμα κι όταν υποφέρω
- Συνεχίζω να αγαπώ και να δείχνω την αγάπη μου ακόμα και όταν κι χρειάζεται να βάλω όρια, ακόμα κι αν χρειάζεται να αγωνιστώ για τις ιδέες μου, τις αντιλήψεις μου και την αυτοπροστασία μου αλλά και την προστασία της οικογένεια μου.
- Οργανώνομαι, ενώνομαι με άλλους γονείς, συγγενείς, φίλους, συλλόγους, δασκάλους, σχολείο προκειμένου να γνωρίζω τι ακριβώς συμβαίνει στην ζωή του παιδιού μου και προκειμένου όλοι μαζί να διασφαλίσουμε τα όρια που επιθυμούμε. Αλληλοενημερωνόμαστε, αλληλοσυμπληρωνόμαστε, αποφασίζουμε τι θέλουμε να αλλάξουμε και οργανώνουμε την στρατηγική μας.
- Μένω αδιαπραγμάτευτος στα όρια που θέλω να θέσω χωρίς να χρησιμοποιώ κανενός είδους βία. Αντιστέκομαι με όλες τις δυνάμεις και τα αποθέματα που έχω, χωρίς να κάνω πόλεμο, χωρίς βία
Επομένως μένω παρών, σημαίνει παίζω ενεργό ρόλο στην ζωή του παιδιού μου. Παρέχω εμπιστοσύνη και δικαιώματα ανάλογα με τις ικανότητες και τις συμπεριφορές του παιδιού. Σέβομαι την ιδιωτικότητα και την προσωπική του ζωή, τόσο όσο! Δηλαδή όσο πιο ισορροπημένα κινείται στις επιλογές και στις συμπεριφορές του τόσο πιο πολύ επιλέγω να είμαι διακριτικός και να μην επιβλέπω. Όσο πιο πολύ δυσκολεύεται στις επιλογές του και ακολουθεί επικίνδυνες συμπεριφορές τόσο αυξάνω τις επίβλεψη, την παρουσία και την καθοδήγηση. Η εμπιστοσύνη δεν αποτελεί μια δεδομένη και παγιωμένη κατάσταση. Το μόνο δεδομένο, χρειάζεται να είναι η πίστη μας ότι μπορεί να τα καταφέρει! «Έχω εμπιστοσύνη πως αν το αποφασίσεις μπορείς να καταφέρεις. Αυτήν την στιγμή όμως φαίνεται από την συμπεριφορά σου ότι έχεις πρόβλημα και επομένως δεν μπορώ να μην ανακατεύομαι και να μην σε φροντίζω. Σε εμπιστεύομαι. Πιστεύω στις ικανότητες σου. Απλά αυτή την στιγμή δεν μπορώ να εμπιστευτώ ότι θα κάνεις αυτό που πρέπει, γι αυτό και είμαι πιο κοντά σου, γι αυτό και ανακατεύομαι με την προσωπική σου ζωή, μιλάω με φίλους σου, με το σχολείο σου, με τον προπονητή σου. Μόλις καταλάβω ότι κατάλαβες το λάθος σου και επανορθώσεις, μόλις σε δω να ξαναναλαμβάνεις την ζωή σου χωρίς κινδύνους τότε να είσαι σίγουρος ότι θα ξαναγίνω διακριτικός.
Η παρουσία δεν εξασφαλίζεται:
- Με καταπιεστικούς ελέγχους που γίνονται με υποτίμηση, προσβολή και εξευτελισμό
- Με επιθετικές συγκρούσεις – αντιπαραθέσεις που γίνονται με εχθρότητα και βία
- Με υπερβολικούς και χωρίς προοπτική περιορισμούς και στερήσεις, αποκλεισμούς και τιμωρίες
- Με υπερβολικές παροχές, ανεκτικότητα, ανορίοτες υποχωρήσεις και αναντίστοιχα των υποχρεώσεων δικαιώματα
- Με συναισθηματικούς εκβιασμούς και υπερφόρτωση σε ευθύνες και υποχρεώσεις
Έχει αποδειχθεί στην πράξη πως όσο πιο επιθετικό γίνεται το περιβάλλον του έφηβου τόσο τον εξοργίζει και τον ωθεί σε μια καταστροφική αντιδραστικότητα. Η κοινωνία μας δεν αντέχει πια πατριαρχικές δομές λειτουργίας και ακόμη περισσότερο τα παιδιά μας !
Αυτό δυστυχώς πολλές φορές οδηγεί τους απογοητευμένους γονείς στην εξάντληση και στην αποστασιοποίηση. Μετά από επανειλημμένες προσπάθειες («δοκίμασα με το καλό, δοκίμασα με το κακό, δεν γίνεται τίποτα»), καταλήγουν σε αδιέξοδο και κουρασμένοι αποσύρονται από την σκηνή, ως θεατές της ίδιας τους της οικογένειας. Είναι εκεί, συνεχίζουν να προσπαθούν, να αγωνιούν, να υποφέρουν αλλά δεν είναι παρόντες. Δεν είναι σε ουσιαστική δράση. Δεν είναι σε θέση δύναμης, κύρους και ισχύς.
Μένω παρών! Μαθαίνω να είμαι αλλιώς με το παιδί μου. Μαθαίνω να πιστεύω στις δυνάμεις μου, μαθαίνω να πιστεύω στις δυνάμεις του και κυρίως μαθαίνω όσα μπορούμε μαζί να καταφέρουμε.
Μαρία Κυριακίδου. Ψυχολόγος