Τι γνωρίζει για το στίγμα της ψυχικής διαταραχής;
«Μια τελεία, μια βούλα το λέμε στίγμα».
Απάντηση που έδωσε ο Φ. στην ερώτηση τι γνωρίζει για το στίγμα της ψυχικής διαταραχής.
O Φ. μένει με την οικογένεια του, φροντίζοντας να την απασχολεί το λιγότερο δυνατό, κρατώντας μια απόσταση από οτιδήποτε θα τον ενέπλεκε στα καθημερινά τους. Από παιδί, από τότε που του συνέβη «το κακό» με τις επιληπτικές κρίσεις και έχασε στην σχολική του τάξη, τους φίλους και συμμαθητές του, δεν κατάφερε να ξαναβρεί έναν ρυθμό που να συντονίζεται μ’ αυτό τον υπολοίπων. Μόνος λοιπόν κινείται με σταθερό, μονότονο, στερεότυπο, ψυχαναγκαστικό τρόπο, γύρω – τριγύρω από τους υπόλοιπους. Δεν τους ενοχλεί, δεν τον ενοχλούν. Δεν τους ζητά, δεν του ζητούν. Έτσι κυλά ο χρόνος του, με βόλτες στην φύση, με μοναχικούς περιπάτους στο χωριό του και με το Κέντρο Ημέρας (στο οποίο αποφάσισε τελευταία να γραφτεί) που τώρα πια μοιάζει σαν όαση, αν και καμιά φορά του ζητούν να κάνει δύσκολα πράγματα ή ακαταλαβίστικα.
Όμως αυτός έχει αποφασίσει να προσπαθήσει γιατί πρέπει να μάθει, «να γίνει κάτι χρήσιμο» όπως του είχε πει και η συχωρεμένη η μάνα του. Παρ’ ότι έχει περάσει τα σαράντα, πιστεύει πως είναι μικρός ακόμη και μαθαίνει με την λαχτάρα και την όρεξη ενός παιδιού. Άλλωστε τι φταίει αυτός για το κακό που του έχει συμβεί όταν ήταν μικρός. Τι φταίει που το εμβόλιο του έκανε τόσο κακό όπως πιστεύει και δεν τελείωσε το σχολείο, δεν έχει δουλειά, δεν έχει φίλους και δεν παντρεύτηκε! Δεν πρέπει να κάνει παιδιά γιατί μπορεί να πάθουν το ίδιο μ’ αυτόν! Έτσι τουλάχιστον νομίζει.
Ο κόσμος ενδεχομένως θα έλεγε γι’ αυτόν πως είναι άκακος αλλά παράξενος. Θέλει να μένει μόνος γι’ αυτό και δεν τον ενοχλούν. Δεν του αρέσουν τα πολλά πολλά και γι’ αυτό κι αυτοί δεν ασχολούνται μαζί του. «Έτσι είναι αυτός από παιδί… Δεν αλλάζει….(;)»…
«Η φύση ετρελάθηκε της στρίψανε οι βίδες,
και βγήκαν έξω στην στεριά οι γόπες και οι γαρίδες.
Βάζουν φτερά και υψώνονται ως τ’ άστρα οι γαΐδάροι,
Βγάζουν τα άφωνα φωνή, κάνουν αβγά οι πετεινοί
Και κελαηδούν οι γλάροι.» Σουρής.
Αγαπημένο ποίημα του Χ.
Έτσι αντιλαμβάνεται την ζωή του ο Χ., κουβαλά χρόνια νοσηλείας στην πλάτη του με την διάγνωση της σχιζοφρένειας και τώρα πια εδώ και έξι χρόνια ζει σ’ ένα από τα πολλά Οικοτροφεία του Ψυχαργώς, παρέα με τις ψευδαισθήσεις του που τις κρατά μόνο για τον εαυτό του γιατί με τα χρόνια έχει πια μάθει καλά πως όταν μιλά «γι’ αυτά τα πράγματα», οι άνθρωποι τον κοιτούν περίεργα, δεν τον καταλαβαίνουν, τον παρεξηγούν, τον κλείνουν σε ιδρύματα και του ζητούν να παίρνει κι άλλα φάρμακα. Έχει καταλάβει καλά πια πως για να μπορέσει να επιβιώσει και να ζήσει καλά θα πρέπει να μην δίνει πολύ σημασία στα «ακατονόμαστα» και να μιλά μόνο γι’ αυτά που και οι άλλοι βλέπουν και ακούνε. Αρκετά κουράστηκε τόσα χρόνια να τους εξηγεί πως αυτός είναι αλλιώς!
Κάπως έτσι βιώνει την ασθένεια του ο X.
Ο κόσμος ίσως να έλεγε πως ευτυχώς είναι κλεισμένος κάπου, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι ψυχιατρείο. Προκαλεί φόβο έτσι που παραμιλά, που κινείται και που βλέπει πράγματα και φωνές που δεν υπάρχουν. «Κι αν μας σκοτώσει; Κι αν μας κάνει κακό; Αυτό δεν κάνουν αυτοί που έχουν σχιζοφρένεια!»
Κάπως έτσι τον αντιλαμβάνεται ο κόσμος. Όχι γιατί τον γνωρίζει αλλά γιατί πιστεύει πως γνωρίζει την ασθένεια του!
……………………………
Ατελείωτες οι ιστορίες των ανθρώπων …. Είτε είναι υγιείς είτε ασθενείς. Κάθε άνθρωπος έχει την μοναδική του, αποκλειστική του ιστορία ζωής που με τίποτα δεν μπορεί να γενικευθεί και να αποδοθεί με όρους διάγνωσης. Μ’ αυτήν την έννοια δεν αρκεί να έχουμε μια διάγνωση και γνώσεις σε σχέση με την εκάστοτε ασθένεια. Χρειάζεται μια πιο προσωπική αναζήτηση, επικοινωνία και επαφή.
Ο κάθε άνθρωπος κουβαλά την ιστορία του, τον πόνο του, τις εμπειρίες του, τις αντιλήψεις του, τις συνήθειες του και τις «παραξενιές» του. Οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές δεν μπορούν να αποκλειστούν απ’ αυτόν τον γενικό κανόνα. Η διαδικασία της θεραπείας τους δεν μπορεί να ισοπεδώνει και να καταπατά κάθε διαφοροποίηση της προσωπικότητας στο όνομα «του γενικού καλού».
Όλοι έχουν δικαίωμα στην αποδοχή της διαφορετικότητας τους! Δεν γίνεται να υπάγονται και να καθορίζονται από προκατειλημμένες και στερεότυπες αντιλήψεις – ταμπέλες όπως ότι δεν καταλαβαίνουν, δεν νιώθουν, δεν ξέρουν, είναι επικίνδυνοι κ.τ.λ . Όπως άλλωστε και κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να κατανοηθεί και να εξηγηθεί η συμπεριφορά του ακολουθώντας γενικούς κανόνες! Σεβασμός στην πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης! Αυτή είναι η απάντηση στις προσπάθειες επικοινωνίας και σχέσης.
Μία ανεπτυγμένη κοινωνία προσφέρει (ή θα έπρεπε να προσφέρει!!!) δυνατότητες και ικανότητες αποδοχής και ένταξης του διαφορετικού, με σεβασμό. Ο καθένας μας έχει δικαίωμα να διεκδικήσει την αποδοχή της διαφορετικότητας του είτε νοσεί είτε όχι.
Κάθε ιστορία ζωής είναι σημαντική και της αξίζει να απολαμβάνει σεβασμό και αναγνώριση.
Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος