Διλλήματα γονιών με παιδιά στην εφηβεία.
Έφηβη κόρη:«Τελικά μαμά έχω αρχίσει να αισθάνομαι πως το όνειρο μου δεν θα πραγματοποιηθεί! Νομίζω πως πρέπει να το εγκαταλείψω…. Είμαι απογοητευμένη με όσα δεν μπορώ να κάνω και με τις δυσκολίες που με περιμένουν…. Όμως όλα είναι τόσο ανούσια χωρίς αυτό. Χωρίς το όνειρο μου, τίποτα δεν είναι ωραίο και δεν ξέρω πια τι δουλειά να κάνω όταν μεγαλώσω! ….»
Και η μαμά μένει άφωνη, αμήχανη και προβληματισμένη. Τι ακριβώς ήταν αυτό που άκουσε η μητέρα;
Ουσιαστικά άκουσε το παιδί της να της λέει πως σκέφτεται να προχωρήσει σε αναθεώρηση του ονείρου του (επάγγελμα) και πως η αναθεώρηση αυτή του δημιουργεί θλίψη, μια αίσθηση κενού και αδυναμίας αντικατάστασης του, με κάτι άλλο που να το ενθουσιάζει εξίσου.
Είναι αυτό το όνειρο που το άκουγε από τα χειλάκια του παιδιού της απ’ όταν ήταν ακόμα πολύ μικρούλι και που στο άκουσμα του χαμογελούσε με τρυφερότητα για την αγνότητα της ψυχής , για την αφέλεια της παιδικής ηλικίας και για την παραμυθένια αντίληψη της ζωής.
Είναι όμως αυτό το όνειρο που όταν συνέχισε να το ακούει, μεγαλώνοντας το παιδί της, ένιωθε να ανησυχεί και προσπαθούσε να βρίσκει τρόπους «προσγείωσης» στην πραγματικότητα.
Είχε αρχίσει να γίνεται ένα αγκάθι στην ψυχή της. Ένας φόβος, μια ανασφάλεια. Τότε είχε προσέξει να είναι διακριτική και με ευγένεια στις παρεμβάσεις της. Δεν ήθελε να πληγώσει την μικρή της και ούτε να της εναντιωθεί με αρνητικό τρόπο. Δεν ήθελε να της χαλά τα όνειρα της. Απλά να την βοηθήσει να γίνει πιο ρεαλιστική (!) και να προετοιμαστεί για τα δύσκολα… ε, και βαθιά μέσα της είχε την ελπίδα ότι αυτό θα την οδηγούσε σε κάποιες αναπροσαρμογές ονείρου! Ας μην γινόταν η διάσημη, πάμπλουτη και βραβευμένη με όσκαρ ηθοποιός. Θα μπορούσε να γίνει και δασκάλα θεάτρου ή ηθοποιός μικρότερης εμβέλειας ή κάτι άλλο κοντά στον χώρο της τέχνης, ακόμη και θεραπεύτρια μέσω τέχνης!
Σίγουρα οι τακτικές προσγείωσης της άρχισαν να πιάνουν τόπο. Γιατί όμως δεν νιώθει ευτυχισμένη; Τι γίνεται εδώ; Κανονικά θα έπρεπε να νιώθει ανακουφισμένη που η κόρη της «λογικεύτηκε» και αποφάσισε να αφήσει ένα τόσο μακρινό, δύσκολο ίσως και ουτοπικό όνειρο. Όμως η στεναχώρια της κόρης της δεν την άφηνε να χαρεί. Την ένιωθε να πονά και πονούσε και αυτή μαζί της.
Τελικά τι πρέπει να κάνει; Να της συμπαρασταθεί βοηθώντας την να αποδεχθεί την απόφαση της, δηλαδή να εγκαταλείψει το όνειρο της ή να της συμπαρασταθεί ενισχύοντας την πίστη της στο όνειρο και στις δυνάμεις της; Τι είναι πιο σημαντικό; Να λογικευθεί απέναντι στις δυσκολίες, τους φόβους, τα προβλήματα και να προσαρμοστεί περιορίζοντας τις προσδοκίες ή να αντισταθεί, να πιστέψει στον εαυτό της και να συνεχίσει να αγωνίζεται για το όνειρο της όσο μακρινό, δύσκολο και άπιαστο κι αν φαίνεται; Άραγε όσοι ξεχώρισαν, όσοι διακρίθηκαν, επιστήμονες, καλλιτέχνες, εφευρέτες, εξερευνητές…. Κάπως έτσι δεν ξεκίνησαν ως παιδιά, με ένα όνειρο; Όμως και όλοι αυτοί που βίωσαν την απογοήτευση, τον πόνο, την απόρριψη…; πόσο πιο εύκολη δεν θα ήταν η ζωή τους αν είχαν προχωρήσει με μικρότερες προσδοκίες! Της μαμάς της άρεσε να διδάσκει στην κόρη της, πως μπορούμε να πετύχουμε τα πάντα αρκεί να το θέλουμε, να το πιστεύουμε και να το προσπαθούμε.
Μήπως όμως αν ακολουθούσε αυτή την τακτική στο όνειρο της, μετά από πολλά χρόνια εξαντλητικής προσπάθειας διαπίστωνε πως έχασε τον χρόνο της και τις αντοχές της με κάτι ανέφικτο; Και τι να τις έλεγε; Να κυνηγάς πάντα εκ του ασφαλούς, τα λίγα, τα εύκολα, τα κοντινά σου; Όχι δεν τις ταίριαζε κάτι τέτοιο! Το δίλλημα είναι μεγάλο! Ρίσκο ή ασφάλεια; Τόλμη ή σύνεση;
Έρωτας ή συμβιβασμός; Το δίλημμα είναι μεγάλο γιατί εδώ δεν πρόκειται μόνο για μια επιλογή επαγγέλματος. Πρόκειται για μια γενικότερη στάση ζωής, ή καλύτερα, για αντίληψη της ζωής. Τι να της διδάξει; Στην ζωή της είχε μάθει να μην πιστεύει στα ερωτήματα τύπου άσπρο ή μαύρο. Πως μπερδεύτηκε τώρα; Όλη αυτή η κατάσταση, κάποια στιγμή, της έφερε στον νου μια παλιά ιστορία όπου με παρόμοιο τρόπο είχε νιώσει μπερδεμένη. Ήταν η υπόθεση της αποκάλυψης ή όχι του Αϊ Βασίλη! Τι ωραία ένιωθε και αυτή και το παιδί της ζώντας το παραμύθι….. και μετά η αποκάλυψη. Θυμόταν πόσο πολύ είχε στεναχωρηθεί η μικρή της! Και πόσο πολύ την είχε κατηγορήσει γιατί δεν της είχε πει την αλήθεια και την είχε αφήσει να ζει σ’ ένα παραμύθι! Η μαμά τότε είχε στεναχωρηθεί πολύ με τον πόνο της μικρής, από την άλλη όμως είχε ησυχάσει, γιατί δεν της ήταν πια εύκολο να τρέφει μια φανταστική ιστορία και να ζει σε ένα δίλημμα για το αν ήταν σωστό ή όχι αυτό που συνέχιζε να κάνει. Πίστευε πως η μικρή είχε μεγαλώσει αρκετά και πως ήταν η ώρα να μάθει να αντιλαμβάνεται τα πράγματα με έναν τρόπο πιο συμβολικό, πιο αφηρημένο. Ήταν ώρα να μάθει πως ο Αϊ Βασίλης υπάρχει ως αγάπη, ως προσφορά, ως ένωση, ως πνεύμα. Ήταν ώρα να καταλάβει πως οι ιστορίες – παραμύθια ήταν ένας άλλος τρόπος, μια άλλη διάσταση, πιο φανταστική, για να μιλάμε για πράγματα που έχουν αξία. Ήταν ώρα να μεγαλώσει λίγο ακόμα! Καλά τα είχε πάει τότε. Πέρασε δύσκολα αλλά ήταν ήσυχη μέσα της ότι το διαχειρίστηκε πολύ καλά. Το όνειρο και η πραγματικότητα είχαν δεθεί με έναν τρόπο αρμονικό και είχαν αλληλοσυμπληρωθεί, χωρίς το έναν να απειλεί το άλλο. Η αναμονή του Αϊ Βασίλη, τα δώρα του, το ταξίδι του, τα ξωτικά , το έλκηθρο…, έδωσαν την θέση τους στην ελπίδα, την αγάπη, την παρουσία, την προσφορά…, και έτσι το παραμύθι έγινε ζωή! Τώρα όμως; Πως θα κατάφερνε να απεγκλωβιστεί από αυτά τα διαζευκτικά – απειλητικά «ή» που κυριαρχούσαν την σκέψη της. Πως θα κατάφερνε την ένωση, την αλληλοσυμπλήρωση, την μετάβαση; Ρίσκο ή ασφάλεια;
Ρωτούσε και ξαναρωτούσε μέσα της. Πάθος ή λογική; Δεν γινόταν να διαλέξει ένα από τα δύο γιατί και τα δύο ήξερε ότι ήταν πολύ σημαντικά για την ζωή. Το είχε δει πολύ καλά στην δική της ζωή που της χρειάστηκαν και τα δύο. Κάπου εκεί θυμήθηκε τότε και έναν διάλογο του Ζορμπά με έναν γέροντα. «Εγώ ζω την ζωή μου σαν να μην υπάρχει τέλος….. γι’ αυτό και προγραμματίζω, οργώνω, φυτεύω…. σ’ αυτήν την ηλικία», είχε πει ο γέροντας. «Εγώ ζω την ζωή μου κάθε μέρα, σαν να είναι η τελευταία μου», είχε πει ο Ζορμπάς. «Το ίδιο είναι!» του απάντησε ο γέροντας. Ναι, είχε δίκιο ο Καζαντζάκης. Με έναν άλλον τρόπο, με μια άλλη ματιά, μπορεί να είναι το ίδιο, ενώ μοιάζει να είναι το αντίθετο. Κάπως έτσι ξαφνικά άνοιξε για την μητέρα μια νέα αντίληψη της κατάστασης.
Τώρα μπορούσε να ακούσει με «άλλα αυτιά» τι ήθελε το κορίτσι της. Ουσιαστικά αν «ξεδίπλωνε» το όνειρο, τι θα εύρισκε στον πυρήνα του; Το κορίτσι της, προσπαθούσε να περάσει από το παιδί στην γυναίκα, από το ονειρικό–φανταστικό, στο πραγματικό–ρεαλιστικό. Έδινε βάση στο επάγγελμα της γιατί έτσι νόμιζε ότι θα ορίσει την ταυτότητα της και επομένως την ζωή της. Το «διάσημη ηθοποιός του Χόλυγουντ» δεν ήταν παρά «το όχημα» (ένα ιδιαίτερα δημοφιλές όχημα της εποχής μας!), που θα την οδηγούσε σε ένα εγώ – μια ταυτότητα εαυτού με συγκεκριμένες αξίες. Αποκρυπτογραφώντας λοιπόν το μήνυμα, τι ήθελε μεγαλώνοντας να έχει στην ζωή της για να είναι ευτυχισμένη;
Ήθελε να έχει πολύ αναγνώριση, επιβράβευση, αγάπη, να νιώθει ξεχωριστή, να προσφέρει, να κάνει πράγματα με δημιουργικότητα, με χαρά, με πάθος, με ενδιαφέρον και να έχει οικονομική ασφάλεια. Όλα αυτά ήταν «τα ψιλά γράμματα» της φωτεινής επιγραφής «διάσημη ηθοποιός». Θαμπώθηκε από τα φώτα του τίτλου, άφησε το βασικό περιεχόμενο να είναι ψιλά γράμματα και επομένως ταύτισε τις ανάγκες και τις αξίες της με το συγκεκριμένο επάγγελμα.
Η μητέρα χαμογέλασε στον εαυτό της. Όλο αυτό το φανταχτερό, εμπορικό, επικίνδυνο που την φόβιζε, έκρυβε από κάτω όλη την ουσία, όλη την αξία όσων ήταν σημαντικά στην ζωή της κόρης της. Τι περισσότερα θα μπορούσε να ευχηθεί ένας γονιός για το παιδί του; Αυτά ήθελε η κόρη της , μόνο που δεν μπορούσε ακόμη να τα δει έτσι! Δεν μπορούσε ακόμη να τα αναγνωρίσει και να τα αντιληφθεί μ’ αυτόν τον τρόπο. Ζούσε ακόμη στο όνειρο και στην πρώτη της προσπάθεια να προσγειωθεί στην πραγματικότητα, εγκλωβίστηκε σε ένα δίλημμα που ουσιαστικά είναι ανύπαρκτο. Τώρα ήξερε ποια θα ήταν η στάση της. Θα της συμπαραστέκονταν βοηθώντας την να καταλάβει πως το επάγγελμα είναι το «όχημα» και όχι ο αυτοσκοπός – ο προορισμός. Ο στόχος δεν είναι να αποφασίσει κανείς σωστά και από νωρίς τι επάγγελμα θα κάνει. Ο σκοπός είναι να έχει ξεκάθαρη εικόνα και άποψη για το πώς θέλει να είναι στην ζωή του.
Τι θα μετράει γι’ αυτόν, τι θα έχει αξία, τι θα είναι σημαντικό. Αν τα ξέρει αυτά θα μπορεί με σοφία να αποφασίζει κάθε φορά με βάση τις εναλλακτικές επιλογές, πότε να επιμένει σε κάτι, πότε να υποχωρεί ή και πότε να αλλάζει εντελώς πορεία. Δύσκολο να τα καταλάβει όλα αυτά ένας έφηβος… Όμως η μητέρα πίστευε στην δικιά της κόρη και στην δουλειά που είχε κάνει μαζί της και στην σχέση τους.
Πρόσεχε πάντα να της φέρεται με σεβασμό, να μην την υποτιμά, να μην την προσβάλει στα λάθη της και να μην την απορρίπτει όσο κι αν δεν συμφωνούσε με τις επιλογές της. Προσπαθούσε να είναι δίπλα της, με ανοιχτά αυτιά, μάτια και κυρίως καρδιά. Ήταν αυτή η εμπιστοσύνη που της έδειχνε, που βοηθούσε την κόρη της να βλέπει τα λάθη της και τις επιλογές της , απαλλαγμένη από «πολέμους εξουσίας και κόντρας» με την μαμά της. Ήταν σίγουρη μέσα της, πως αργά ή γρήγορα η κόρη της θα καταλάβαινε, πως αυτά που ψάχνει στην ζωής της μπορεί να τα βρει μέσα από πολλές επιλογές (και όχι μόνο μέσα από τις πιο προβεβλημένες-της μόδας).
Αυτό θα της δώσει μεγάλα αποθέματα ευλυγισίας, κριτικής ικανότητας και σοφίας στην λήψη των αποφάσεων της.
Έτσι θα μπορεί να συνδυάζει το ρίσκο με την ασφάλεια, το πάθος με την λογική, το όνειρο με την ζωή. Θα μάθει πώς να συνεχίσει να κάνει αυτό που αγαπά (να είναι ηθοποιός) με όρεξη, πάθος και δέσμευση, χωρίς να «χρεώνει» στο όνειρο της την ευτυχία της. Θα μάθει να προσγειώνεται επαγγελματικά μ’ αυτά που κάθε φορά μπορεί να πετύχει, θα μάθει να κερδίζει όσα της χρειάζονται (αγάπη, αναγνώριση, επιβράβευση κ.α.), θα μάθει να κυνηγά το όνειρο, χωρίς να την στοιχειώνει ή να την αποκόπτει από οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική υπάρχει στην ζωή της. Σαν να χορεύει. Κάποιες στιγμές με αυστηρούς κανόνες και βήματα και κάποιες φορές με αυτοσχεδιασμούς και ελεύθερη έκφραση. Χωρίς να εγκλωβίζεται στην ιδέα ότι το ένα είναι κακό και το άλλο καλό.
Κάποιοι βρήκαν τα σημαντικά πράγματα του εαυτού τους, στο επάγγελμα τους, κάποιοι σε προσφορές, αναζητήσεις στις οποίες αφιερώθηκαν, κάποιοι στην οικογένεια τους και στους δικούς σημαντικούς ανθρώπους…. Κάποιοι σε λίγο από όλα τα παραπάνω. Ο καθένας εκπληρώνει τα σημαντικά της ζωής του μέσα από τις επιλογές του. Μένει να το συνειδητοποιήσει, να έχει επίγνωση, να δώσει την ουσιαστική του συγκατάθεση και να μην παραμένει σε ατέρμονα διλήμματα, απωθημένα και ματαιώσεις για το τι δεν έχει και για το τι δεν πέτυχε!
Όταν λοιπόν η μικρή της τα καταλάβει όλα αυτά θα μάθει να αποφασίζει με επίγνωση τι θα κάνει με τα όνειρα της! Μέχρι τότε η μαμά της θα είναι εκεί, δίπλα της με υπομονή στα δύσκολα, επιμονή στα προβλήματα και ευγνωμοσύνη, χαρά και αισιοδοξία για το τώρα και το αύριο.
Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος.