Κανόνας Πρώτος και Τελευταίος: Δεν υπάρχει μία συνταγή, ένας κανόνας που να ορίζει πως είναι ο «καλός γονιός».
Από την στιγμή που κάποιος γίνεται γονιός, ξεκινά και το «ταξίδι» διερεύνησης του. Μόνος του καλείται να αποφασίζει, να επιλέγει και να πράττει ό,τι κάθε φορά κρίνει απαραίτητο για την ανατροφή του παιδιού του.
Όλο και περισσότεροι γονείς δυστυχώς ζουν αμφιταλαντευόμενοι μεταξύ άγνοιας και ενοχής. Ο κάθε γονιός οργανώνει και δημιουργεί την οικογένεια του ανάλογα με τις δυνατότητες του, τις αντιλήψεις του, τις προσδοκίες του, τις εμπειρίες του, τις γνώσεις του, τις ικανότητες του και τις αναμνήσεις του. Εφόσον όμως τα αναπάντητα ερωτήματα πυκνώνουν και σαρώνουν τις ελάχιστες απαντήσεις, ο καθένας οφείλει στον εαυτό του αλλά και στην οικογένεια του να αναζητήσει πηγές στήριξης, ενημέρωσης, φροντίδας, συμβουλευτικής ή/και ψυχοθεραπείας εφόσον παρουσιάζονται ψυχοπαθολογικά συμπτώματα στους ίδιους ή στα παιδιά .
Έχει αποδειχθεί ότι όσο περισσότερο οι γονείς επιλύουν τους προβληματισμούς και τα ερωτήματα τους, αλλά και καθησυχάζουν τους φόβους και τις ανασφάλειες τους, τόσο πιο προετοιμασμένοι εμφανίζονται στις γονεϊκές τους υποχρεώσεις, και τόσο πιο ΄΄κερδισμένα΄΄ εμφανίζονται τα παιδιά τους. Τέτοιες οικογένειες αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις δυσκολίες που τους παρουσιάζονται με αίσθηση σεβασμού του ενός προς τον άλλον, με αξιοπρέπεια, με ευθύνη και φυσικά με αγάπη. Καμία ενημέρωση / συμβουλευτική δεν αποτρέπει τις δυσκολίες και τα προβλήματα από την ζωή μιας οικογένειας. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος αντιμετώπισης, ο τρόπος να συνυπάρχουμε μαζί ως οικογένεια και τα οφέλη που αποκομίζουμε όντας οικογένεια.
Κάθε παιδί είναι διαφορετικό, κάθε γονιός είναι διαφορετικός, κάθε οικογένεια είναι διαφορετική …
Είναι λοιπόν άστοχο οι ίδιες κάθε φορά συμβουλές-συνταγές να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Φυσικά κάθε παιδί χρειάζεται αγάπη, φροντίδα, νοιάξιμο, επικοινωνία και επαφή με τους γονείς του. Πολύ ωραίες και σημαντικές λέξεις. Στην πράξη όμως τι σημαίνουν; Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός για να δείχνει την αγάπη, την φροντίδα και το νοιάξιμο του; Πως γίνεται η επικοινωνία και η επαφή; Πως μπορεί κάποιος να αναπτύξει τέτοιου είδους δεξιότητες ώστε να μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματα του, τις σκέψεις του αλλά και να συναισθάνεται και να καταλαβαίνει και τα συναισθήματα των άλλων; Πως μπορεί με άλλα λόγια ένας γονιός να αναπτύξει την συναισθηματική του νοημοσύνη προς όφελος δικό του στον ρόλο του ως γονιός αλλά μακροπρόθεσμα και προς όφελος του παιδιού του στην δική του εξελικτική διαδικασία ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης διασφαλίζει την απόκτηση ενός ικανοποιητικού επιπέδου αυτογνωσίας , την ικανότητα δηλαδή να παρατηρούμε και να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τον εαυτό … Κατόπιν να τα διαχειριζόμαστε, να συνειδητοποιούμε τα “κρυφά δεδομένα” πίσω από το κάθε συναίσθημα και να βρίσκουμε τρόπο για τον έλεγχο των φόβων, του θυμού και της θλίψης μας. Να έχουμε δηλαδή, την ευελιξία να αλλάζουμε το συναίσθημα προκειμένου να εξυπηρετήσει το σκοπό μας, μετατρέποντας, για παράδειγμα, την απογοήτευση σε πείσμα, το θυμό σε κίνητρο για επιτυχία, τον φόβο σε περιέργεια για το νέο κοκ. Όλη αυτή η γνώση, η ενισυναίσθηση, η έκφραση, η προσωπική ανάπτυξη, ισχυροποιεί και εξελίσσει τις ικανότητες και δεξιότητες συμπεριφοράς, διαντίδρασης και επικοινωνίας. Κατεπέκταση ένας γονιός φροντίζοντας για την προσωπική του ανάπτυξη ουσιαστικά αποκωδικοποιεί έννοιες όπως αγάπη, φροντίδα, νοιάξιμο, ενδιαφέρον, επικοινωνία, ασφάλεια, υποστήριξη κ.α. Ανακαλύπτει και εδραιώνει τους δικούς του προσωπικούς τρόπους έκφρασης και συμπεριφοράς που χαρακτηρίζουν τις παραπάνω έννοιες.
Ένας γονιός, για παράδειγμα, που ποτέ δεν λέει όχι στο παιδί του, που του παρέχει ότι αυτό του ζητάει, που είναι έτοιμος με μια αίσθηση αυτοθυσίας να κάνει οτιδήποτε γι’ αυτό, βάζοντας σε τελευταία μοίρα τον εαυτό του και τις δικές του ανάγκες, παρ’ ότι λειτουργεί κάτω από το πρίσμα της αγάπης και της προσφοράς, δεν αποτελεί ενδεχομένως και ιδανικό γονεϊκό πρότυπο αλλά ούτε και η έννοια της αγάπης μπορεί και πρέπει να τ’ ανάγκη να αποκωδικοποιείται και να εκφράζεται μέσω τέτοιων συμπεριφορών. Ποιος είναι ο «ιδανικός γονιός»; Δεν υπάρχει μία απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Υπάρχουν πολλές!
Ο «ιδανικός γονιός»:
- Έχει πολύ καλό επίπεδο αυτογνωσίας. Γνωρίζει δηλαδή τον εαυτό καλά, έχει ασχοληθεί με την προσωπική του εξέλιξη και ανάπτυξη, έχει αναπτύξει την συναισθηματική του νοημοσύνη, έχει συμφιλιωθεί με τα προτερήματα και τα ελαττώματα του και επομένως δεν βασανίζεται πλέον από προσωπικές υπαρξιακές αγωνίες και προβληματισμούς που θα μπορούσαν να τον δυσκολέψουν στην προσαρμογή του στον ρόλο του ως γονιός.
- Έχει καλύψει τις βασικές ανάγκες και φιλοδοξίες του, είναι συμφιλιωμένος με τις επιλογές και την ζωή του και επομένως δεν κινδυνεύει να επιδιώκει την αυτοεκπλήρωση μέσω του παιδιού του που πολλές φορές επιβαρύνει και βλάπτει τα παιδιά (ότι δεν μπόρεσα εγώ να κάνω, το επιδιώκω από τα παιδιά ασχέτως των ικανοτήτων τους και των προτιμήσεων τους!!!)
- Έχει ανεπτυγμένους και τους υπόλοιπους ρόλους της ζωής του με μια ισορροπία. Έχει αποδειχθεί πως όταν μονοπωλεί στην ζωή κάποιου μόνο ένας ρόλος, αυτός του γονιού και υπολείπονται οι άλλοι όπως του συντρόφου, του φίλου, του συγγενή, του συναδέλφου κ.α., τότε η σχέση γονιού- παιδιού βιώνει μια τέτοια επιβάρυνση που πολλές φορές είναι από έντονα συγκρουσιακή έως και παθολογικά εξαρτητική. Κάθε άνθρωπος για να μπορεί να ισορροπεί και να ανατροφοδοτείται επαρκώς είναι απαραίτητο να διατηρεί ένα δίκτυο σχέσεων διαφόρων επιπέδων και να μην εγκλωβίζει αλλά και ταυτόχρονα εγκλωβίζεται σε μία σχέση.
- Είναι συνεπής. Είναι βασικό τα λόγια, αυτά που λέει ένας γονιός να συμβαδίζουν με τις πράξεις. Ο συνεπής γονιός φροντίζει να μην ζητά από το παιδί του να κάνει πράγματα που ο ίδιος δεν τηρεί. Για παράδειγμα τιμωρείται ένα παιδί για το ψέμα που λέει όμως ταυτόχρονα βλέπει τους γονείς να λένε ελαφρά τη καρδία ψέματα. Επίσης ο συνεπής γονιός κρατά τον λόγο του. Δεν εκτοξεύει απειλές απλά για να τρομάξει. Μετρά τα λόγια που θα πει γιατί μετά ξέρει ότι πρέπει να τα τηρήσει. Αυτό τον κάνει μακροπρόθεσμα αξιόπιστο. Μπορεί προς στιγμή να γίνεται δυσάρεστος στο παιδί όταν του επιβάλει κάτι που αυτό δεν θέλει όμως μέσα από αυτήν την ξεκάθαρη και συνεπή στάση το παιδί αισθάνεται εμπιστοσύνη και σιγουριά, με άλλα λόγια ξέρει τι το περιμένει.
- Ξέρει να οριοθετεί. Τα παιδιά μαθαίνουν τον κόσμο και οργανώνουν την ζωή τους αρχικά μέσα από τις σχέσεις τους με τους γονείς τους. Αν ένας γονιός δεν μπορεί να οριοθετεί το παιδί του και να του μάθει ότι στη ζωή κάποια πράγματα επιτρέπονται και κάποια όχι, ότι υπάρχουν όρια – κανόνες που δεν επιτρέπεται σε κανένα να ξεπεράσει, τότε το παιδί δυσκολεύεται να μάθει και να αναγνωρίσει το περιβάλλον του αλλά και να νιώσει ασφάλεια. Γι’ αυτό και τα «παραχαϊδεμένα ή κακομαθημένα» παιδιά παρ’ ότι κάνουν ότι θέλουν και έχουν ότι θέλουν, συχνά νιώθουν δυστυχισμένα, γκρινιάζουν και δεν δείχνουν να απολαμβάνουν οτιδήποτε.
- Ξέρει το παιδί του και το αγαπά γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτό που θα ήθελε ο ίδιος (η κοινωνία) να είναι! Αποτελεί μεγάλο προσόν για έναν γονιό να αναγνωρίζει και να αποδέχεται τις ικανότητες, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, χωρίς να το εξαναγκάζει και να το ωθεί σε κατευθύνσεις που δεν του ταιριάζουν. Καλώς ή κακώς δεν γεννιούνται όλα τα παιδιά το ίδιο έξυπνα, το ίδιο όμορφα, το ίδιο χαριτωμένα, το ίδιο χαρισματικά. Ο «ιδανικός γονιός» ξέρει το παιδί του και το αγαπά όπως και αν είναι.
- Ξέρει να συγχωρεί. Τα παιδιά κάνουν λάθη πολλά. Όχι για να μας βλάψουν ή να μας «σκάσουν», αλλά απλά γιατί είναι ένας τρόπος να μαθαίνουν την ζωή. Δοκιμάζουν, παθαίνουν, βλέπουν και ενίοτε μαθαίνουν. Ένας γονιός που ξέρει να συγχωρεί θα χρησιμοποιήσει το λάθος του παιδιού του για να το εκπαιδεύσει και να του διδάξει κάτι από το λάθος του και δεν θα μείνει αγκυλωμένος στον θυμό του.
- Ξέρει να ακούει. Για να ακούσει πραγματικά ο γονιός δεν χρειάζεται απλά να σταματήσει να μιλάει. Χρειάζεται να εκπαιδεύσει τα αυτιά του να ακούνε αυτά που λέει το 10χρονο π.χ. παιδί του έτσι όπως αυτό τα νιώθει και τα εννοεί και όχι όπως τα ακούνε τα 40χρονα αυτιά του. Απαιτείται για να ακούσει καλά να έρθει στην θέση και στα χρόνια του παιδιού του.
- Ξέρει πότε και πως να κάνει υπομονή . Όσο μικρότερο είναι ένα παιδί τόσο μεγαλύτερη προτεραιότητα έχουν οι ανάγκες του. Ο γονιός ενός βρέφους χρειάζεται να έχει ανεξάντλητη υπομονή στα συχνά κλάματα του μωρού του καθώς είναι ο μόνος τρόπος επικοινωνίας του. Πρέπει οι ανάγκες του μωρού να αποτελούν πρώτη προτεραιότητα στην ζωή του γονιού. Η συνθήκη αυτή αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου. Τα κλάματα ενός 7χρονου και οι συνεχείς απαιτήσεις του δεν χρειάζεται να μπαίνουν σε πρώτη προτεραιότητα όπως αυτές του βρέφους γιατί ένα 7χρονο ξέρει να μιλά, μπορεί να καταλάβει επομένως μπορεί να αναπτύξει την υπομονή και ευελιξία του όπως επίσης και την ικανότητα αναγνώρισης του «άλλου» και των αναγκών του.
- Ξέρει να αξιολογεί και να αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Κανείς δεν είναι τέλειος και προπαντός αλάνθαστος. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό για την σχέση που έχει ένας γονιός με το παιδί του, να του ομολογεί τα λάθη που έκανε μαζί του και να του ζητά συγνώμη όποτε αυτό απαιτείται. Δεν θα χάσει την εξουσία του, την αίγλη του, ή την θέση του αν με ειλικρίνεια ομολογήσει πως και αυτός κάνει λάθη και αναλάβει τις ευθύνες του γι’ αυτά.
Ο «ιδανικός γονιός» είναι ανθρώπινος, καθημερινός, απλός και αληθινός. Θυμώνει, φωνάζει, γελάει, βαριέται, έχει όρεξη, συγκινείται, μαλώνει, αγκαλιάζει, κάνει λάθη, μετανιώνει, λυπάται, κλαίει, μιλά γι’ αυτά που νιώθει και σκέφτεται, αγαπά, μισεί, κατανοεί, αδιαφορεί… κα. πολλά.
Ο «ιδανικός γονιός» είναι αυτός που φροντίζει τον εαυτό του καλά γιατί γνωρίζει ότι αυτό είναι το μόνο που ουσιαστικά έχει να προσφέρει στο παιδί του και στην ανατροφή του. Φροντίζει να μαθαίνει, να συμβουλεύετε, να διαβάζει και γενικότερα να κάνει οτιδήποτε βοηθά στην προσωπική του εξέλιξη. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι τι να κάνω για να είμαι καλός γονιός αλλά πώς να γίνω ως άνθρωπος για να είμαι καλός γονιός. Γιατί μεγαλώνοντας παιδιά αυτή είναι η πρόκληση, να γίνει κανείς καλύτερος άνθρωπος!
Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος.