Συχνά υπάρχει μια ασάφεια έως και αμφισβήτηση για το τι είναι σεξουαλική παρενόχληση αλλά και μία σύγχυση σε σχέση με το φλερτ – πείραγμα. Ως σεξουαλική παρενόχληση θα μπορούσε να ορισθεί οποιαδήποτε ανεπιθύμητη – ενοχλητική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα είτε περιλαμβάνει άγγιγμα – επαφή είτε μόνο σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου, ενώ ως φλερτ μπορεί να ορισθεί, οποιαδήποτε πράξη απλής έκφρασης ενδιαφέροντος και συναισθημάτων που δεν παραβιάζει και δεν προσβάλει τα προσωπικά όρια του άλλου και που φυσικά δεν επιβάλλεται ούτε συνεχίζεται όταν γίνεται σαφές ότι δημιουργείται δυσαρέσκεια.
Η σεξουαλική παρενόχληση ταλαιπωρεί και τα δύο φύλα και δεν αποτελεί «προνόμιο» μιας μόνο ηλικιακής κατηγορίας ή ενός μόνο χώρου. Την συναντάμε σε σχολεία, σε χώρους δραστηριοτήτων, στην εργασία, στην γειτονιά, στον δρόμο, στην οικογένεια.
Συχνά λόγω κοινωνικών στερεοτύπων οι άνδρες μιλούν λιγότερο ανοιχτά για όσα έχουν υποστεί, ειδικά όταν αποτελούν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης του ίδιου φύλου. Επικρατεί φόβος και ντροπή σε σχέση με την ανδρική τους ταυτότητα αλλά και αμηχανία μήπως μία τέτοια αποκάλυψη θεωρηθεί ως προσωπική τους αδυναμία διαχείρισης ή ακόμη και ευθύνης («καλά τι άνδρας είσαι εσύ που δεν μπορείς να τον / την βάλεις στην θέση του /της; Σίγουρα δεν τα θέλεις και σένα ο κ..ος σου!».
Από την άλλη, οι γυναίκες, ειδικότερα οι πιο νεαρές, συχνά παρασύρονται από τον ρόλο του «θηράματος» που τις έχει κοινωνικά αποδοθεί στις σεξουαλικές τους σχέσεις και ανέχονται ή μένουν παθητικές απέναντι στα «κόλπα» του «κυνηγού». Υπάρχει και ο φόβος μήπως αν αντιδράσουν, θεωρηθούν «ξενέρωτες» ή «σπαστικές» ειδικά στις παρέες των εφήβων. Συγχέεται λοιπόν η σεξουαλική παρενόχληση με το φλερτ και επικρατεί μια στάση ανοχής, γεγονός που από μόνο του επιδεινώνει τις πράξεις σεξουαλικής παρενόχλησης και οδηγεί πολλές φορές σε πράξεις σεξουαλικής βίας και βιασμού.
Στους εργασιακούς χώρους η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη γιατί υπάρχει και ο φόβος της απόρριψης ή και της απόλυσης. Ακόμη και αν είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι κάποιος υφίσταται σεξουαλική παρενόχληση, μπορεί να μην υπάρχει αντίδραση, από φόβο για το επαγγελματικό του μέλλον. Στην Ελλάδα μάλιστα δεν υπάρχει ακόμη σαφής νομική θέση απέναντι στην σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας και ουσιαστικά αντιμετωπίζεται ως εξύβριση με λόγο ή με έργο ή ως προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας , ως ασέλγεια με κατάχρηση εξουσίας. Δυστυχώς, ο ορισμός και η εννοιολογική θεώρηση των παραπάνω είναι τέτοια που δεν διευκολύνεται η αντιμετώπιση και η προστασία περιπτώσεων σεξουαλικής παρενόχλησης και αυτός είναι και ο λόγος που συχνά δεν φτάνουν στην δικαιοσύνη σχετικές περιπτώσεις. Σε κάθε περίπτωση βέβαια τα θύματα, είναι σημαντικό να αποζητήσουν βοήθεια από σχετικούς φορείς και να μην υπομένουν συμπεριφορές που τους προσβάλουν με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή τα πράγματα θα βελτιωθούν από μόνο τους.
Πιο δύσκολα είναι τα πράγματα όταν η σεξουαλική παρενόχληση γίνεται στον χώρο της οικογένειας ή και του ευρύτερου συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος. Εκεί ενδέχεται να υπάρχει σύγχυση και αμηχανία λόγω οικειότητας. Μπορεί λοιπόν (ειδικά σε παιδιά) να μην είναι ξεκάθαρο τι επιτρέπεται και τι όχι, τι είναι σεξουαλική παρενόχληση και τι εκδήλωση συγγενικής ή φιλική αγάπης. Αλλά ακόμη και αν είναι ξεκάθαρα όλα τα παραπάνω, υπάρχει πολύς φόβος, ντροπή και ανασφάλεια ως προς το κόστος που θα υπάρξει αν προβούν σε αποκαλύψεις (συγκρούσεις, βία, διάλυση οικογένειας, κοινωνικό στίγμα, ίδρυμα, φυλακή…!!!). Χρειάζεται λοιπόν πολύ υποστήριξη για να προβεί το θύμα της σεξουαλικής παρενόχλησης σε αποκαλύψεις. Υποστήριξη ψυχολογική και κοινωνική σε θέματα καθημερινής διαβίωσης.
Θα πρέπει τέλος να τονισθεί πως όσο πιο παθητικός, απόμακρος, σιωπηλός και ανεκτικός είναι κανείς τόσο ενισχύεται η σεξουαλική παρενόχληση. Καθιερώνεται και επιβάλλεται. Η σκέψη «ας μην δώσω σημασία, θα περάσει…», δυστυχώς πολλές φορές επιδεινώνει τα πράγματα καθώς το μόνο που μπορεί να περιορίσει πράξεις σεξουαλικής παρενόχλησης είναι η ξεκάθαρη οριοθέτηση και αντίσταση σε κάθε φύσης παραβίασης προσωπικών ορίων.
Μόνο με σαφή λόγια όπως «όχι», «δεν θέλω έτσι να μου μιλάς, να με αγγίζεις», «σταμάτα», «φτάνει»…., με ανάλογο ύφος, αποφασιστικό, σοβαρό, όχι με γελάκια και αμηχανία και με την βοήθεια (όποτε χρειάζεται) του περιβάλλοντος δηλαδή του σχολείου, της οικογένειας, των φίλων, ή και των αρχών όπως αστυνομία, επιθεώρηση εργασίας, εργασιακά συνδικάτα, δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, ψυχοκοινωνικοί φορείς στήριξης, η σεξουαλική παρενόχληση σταματά!
Μαρία Κυριακίδου, ψυχολόγος.