Συστημική Συμβουλευτική – Ψυχοθεραπεία Ατόμων Ομάδων & Οικογενειών
Η συστημική θεωρία βασίστηκε στη γενική θεωρία συστημάτων η οποία αναπτύχθηκε αρχικά στον χώρο της μηχανικής και μετέπειτα και σε άλλες επιστήμες όπως η οικονομία, η βιολογία και η πληροφορική. Πρόκειται για μια προσπάθεια κατανόησης της πραγματικότητας μέσω της σύνθεσης των διαφόρων όψεων της πραγματικότητας, υιοθετώντας μια ολιστική και «σχεσιακή» αντίληψη του κόσμου.
Είχε γίνει έντονα αντιληπτό στους επιστήμονες των παραπάνω τομέων ότι πολύπλοκα φαινόμενα δεν μπορούσαν να εξηγηθούν και να δώσουν μια ολοκληρωμένη ερμηνεία του όλου καθώς αναλύονταν τα βασικά τους συστατικά που ήταν πολύ απλά. Η συστημική θεωρία πρόσφερε μια εναλλακτική λύση στο αδιέξοδο δείχνοντας τον τρόπο με τον οποίο η σκόπιμη συμπεριφορά εμφανίζεται ως ιδιότητα ενός συστήματος που αποτελείται από απλά στοιχεία τα οποία όμως δεν χαρακτηρίζονται από σκοπιμότητα.
Με βάση αυτή την λογική εφαρμόστηκε στον χώρο της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής. Τα ανθρώπινα προβλήματα, τα συμπτώματα, οι δυσλειτουργίες και όπως αλλιώς θέλει κανείς να τα ορίσει, αντιμετωπίζονται ως εγγενείς και δυναμικές ιδιότητες των κοινωνικών συστημάτων και ιδιαίτερα της οικογένειας και όχι ως χαρακτηριστικά των ατόμων που απαρτίζουν αυτό το κοινωνικό σύστημα. Το σύμπτωμα διατηρείται μέσα από μορφές συμπεριφοράς που επαναλαμβάνονται όντας οργανωμένες μέσα σ’ ένα προβληματικό κοινωνικό σύστημα.
Πρόκειται λοιπόν για ένα πέρασμα από την παγιωμένη αντίληψη της γραμμικής αιτιότητας στην διερεύνηση του ανθρώπινου συστήματος ως όλου δίνοντας έμφαση στις σχέσεις των μερών που απαρτίζουν το σύστημα. Αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι το «γιατί» οι άνθρωποι συμπεριφέρονται έτσι (αιτία) αλλά το «πως» συμπεριφέρονται (δηλαδή η διαδικασία) και «τι συνέπειες» έχει η συμπεριφορά τους στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.
Επειδή η έννοια του συστήματος είναι κεντρική στην συστημική ψυχοθεραπεία θα πρέπει ίσως να δοθούν κάποιες περισσότερες πληροφορίες. Τα συστήματα λοιπόν χαρακτηρίζονται ως ιεραρχικά, έχουν πολλά επίπεδα και γι’ αυτό είναι και τόσο πολύπλοκα, ως αυτορυθμιζόμενα, αυτοελέγχονται και αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους αναπροσαρμόζοντας διαρκώς τις λειτουργίες και την δομή τους, τείνοντας άλλοτε προς την διατήρηση της σταθερότητας (ομοιόσταση) και άλλοτε προς την ανατροπή και την αλλαγή (εντροπία) και ως δυναμικά δηλαδή ενεργητικά, χαρακτηρίζονται από σκόπιμη δράση και αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου.
Κομβικό σημείο της συστημικής είναι η θεωρία του Κονστρουκτιβισμού σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει κάποια προνομιακή οπτική της πραγματικότητας αλλά πολλές διαφορετικές παρατηρήσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε πολλές διαφορετικές πραγματικότητες και να έχουν διαφορετικές πρακτικές συνέπειες. Έτσι δεν είναι σημαντικό τι είναι πραγματικό αλλά πως δημιουργείται αυτό που κάποιος θεωρεί ως πραγματικό καθώς και ποιες άλλες δυνατότητες εναλλακτικών κατασκευών υπάρχουν ακόμη και ποιες συνέπειες θα είχε η κάθε μια από αυτές.
Ο συστημικός ψυχολόγος λοιπόν, με βάση τις αρχές της συστημικής θεωρίας, δεν ελέγχει, δεν κριτικάρει, δεν ηθικολογεί και δεν αποφασίζει για τον ενδιαφερόμενο. Ακούει, συμπαραστέκεται, ενισχύει, βοηθά και στηρίζει στην διερεύνηση, την αναζήτηση και την ανεύρεση τις καλύτερης δυνατής λύσης με βάση τις ανάγκες, τα δεδομένα και τις δυνατότητες του ενδιαφερόμενου. Για τον συστημικό θεραπευτή δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές! Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και σαν μοναδικός αξίζει να αντιμετωπισθεί και να εκτιμηθεί.