Τα γηρατειά αποτελούν μια διεργασία του οργανισμού, η έναρξη της οποίας ποικίλει. Στην εκδήλωση και αναγνώριση των γηρατειών εκτός από τη φυσική φθορά των οργάνων, συμβάλλουν διάφοροι παράγοντες, όπως το επίπεδο μόρφωσης, η κοινωνική θέση, οι συνήθειες, οι απώλειες προσφιλών προσώπων και γενικότερα όλα τα γεγονότα που χαρακτηρίζουν τη ζωή του ανθρώπου. Συνηθίζεται να θεωρείται πως οι άνθρωποι με την μετάβασή τους σ΄αυτή την φάση σχεδόν αυτόματα θα υιοθετήσουν συναισθήματα θλίψης, ματαίωσης και απόσυρση. Πρόκειται για ένα μύθο που έχει δυσκολέψει ανθρώπους αυτής της ηλικίας να συνεχίσουν την ζωή τους ομαλά. Η τρίτη ηλικία δεν θα πρέπει να συνδέεται αυτόματα με την απώλεια όρεξης για ζωή και διάθεσης για δράση και αλληλεπίδραση. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί το όριο ηλικίας και έχουμε φτάσει πια στο σημείο να αποτελεί η τρίτη ηλικία το 15-20% του συνολικού πληθυσμού. Αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση στον αιώνα που διανύουμε. Η αυξανόμενη ηλικία του πληθυσμού δημιουργεί και μεγαλύτερες ανάγκες σε σχέση με την φροντίδα της υγείας (ψυχικής και σωματικής). Πολλές είναι οι αναπροσαρμογές, στις οποίες καλείται ο άνθρωπος της τρίτης ηλικίας να προβεί. Χρειάζεται να αποδεχτεί και να συμφιλιωθεί με τις αλλαγές που παρουσιάζονται στην υγεία, τις αντοχές, τις ικανότητες και τις δυνατότητες του. Χρειάζεται να αναζητήσει άλλους τρόπους ζωής και δράσης. Όμως στην ίδια διαδικασία αναπροσαρμογής χρειάζεται να μπει και το οικείο περιβάλλον. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος της αδράνειας των σχέσεων και την κοινωνικής απομόνωσης.
Ένας ηλικιωμένος άνθρωπος σίγουρα δεν μπορεί να κάνει ότι έκανε στα νιάτα του. Αυτό όμως δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκην να μεταφράζεται σε απομόνωση, απάθεια και τέλμα. Μπορεί να συνεχίζει να ζει αλλιώς! Με άλλους τρόπους, με άλλες συνήθειες, με άλλες δραστηριότητες, με άλλες απαιτήσεις. Δεν χρειάζεται να σταματά την ζωή του πριν ακόμη σταματήσει το ρολόι της ζωής του.
Οι οικογενειακές σχέσεις όπως και σε κάθε άλλη ηλικία παίζουν καθοριστικό ρόλο. Δυνατές, ουσιαστικές και αληθινές σχέσεις αγάπης αποτελούν το φίλτρο προστασίας κάθε ηλικιωμένου απέναντι σε ψυχικές και σωματικές ασθένειες.
Ειδικότερα ως προς την ψυχική υγεία θα πρέπει να τονίσουμε την ασθένεια της κατάθλιψης καθώς είναι πολύ συχνή στους ηλικιωμένους (1 στα 10 άτομα άνω των 65 ετών). Τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας δυστυχώς πολλές φορές παραγνωρίζονται καθώς εκλαμβάνονται απλά ως χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας. Μια τέτοια θεώρηση είναι πλήρως λανθασμένη. Η κατάθλιψη είναι ασθένεια που θεραπεύεται και όχι «κατάρα» της τρίτης ηλικίας. Το συναίσθημα της θλίψης είναι μια κοινή εμπειρία όλων των ανθρώπων που όμως διαφέρει από την ψυχική διαταραχή της κατάθλιψης.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ:
Η Κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή, όπου το φυσιολογικό συναίσθημα της θλίψης έχει ξεπεράσει τα συνηθισμένα όρια με αποτέλεσμα να επηρεάζεται καταλυτικά με αρνητικό τρόπο η ποιότητα της ζωής ακόμη και η ίδια την συνέχεια της. Παρουσιάζονται συστηματικά κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα (τουλάχιστον 5).
• Παρουσιάζεται έντονη ανησυχία και άγχος.
• Έλλειψη ευχαρίστησης από οτιδήποτε. Απώλεια των ενδιαφερόντων.
• Ανορεξία και απώλεια βάρους (μερικές φορές και το αντίθετο)
• Δυσκολία να διεκπεραιώσει κανείς τα συνηθισμένα καθημερινά του καθήκοντα
• Δυσκολία στη λήψη ακόμη και μη σημαντικών αποφάσεων
• Κενά μνήμης. Αδυναμία συγκέντρωσης
• Παραμέληση του εαυτού
• Σωματικά ενοχλήματα, ψυχοσωματικές ασθένειες.
• Ενοχές
• Απάθεια
• Αϋπνία
• Παράξενες παραληρητικές ιδέες / ψευδαισθήσεις
• Αυτοκτονικές σκέψεις/ αυτοκτονία
Αυτό που επιτείνει την κατάθλιψη είναι παράγοντες όπως η κοινωνική απομόνωση, η παρουσία σωματικής ασθένειας, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, οι απώλειες με την γενικότερη έννοια του όρου (εργασία, υγεία, δραστηριότητες, αποχωρισμοί, μετακομίσεις κ.α.), η έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή και διακοπή οικογενειακών σχέσεων.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι θεραπευτικής αντιμετώπισης κατά περίπτωση.
Η ψυχιατρική αντιμετώπιση και νοσηλεία μπορεί να κριθεί απαραίτητη όταν κινδυνεύει η ίδια η ζωή. Από εκεί και πέρα υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Άσχετα από το ποια θα επιλέξει κανείς το πιο σημαντικό είναι να αναγνωριστεί η κατάσταση της κατάθλιψη ως δυσλειτουργική και να μην θεωρηθεί ως φυσικό χαρακτηριστικό της τρίτης ηλικίας.
Το βασικότερο μήνυμα είναι να μην γίνεται παθητικά αποδεκτή αυτή η κατάσταση της κατάθλιψης ως ένα αναγκαίο κακό της Τρίτης Ηλικίας. Υπάρχουν πολλοί άλλοι δρόμοι ζωής που οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας έχουν να περπατήσουν, ακόμη κι αν τελικά όλοι θα τους οδηγήσουν στο τέλος. Δεν είναι απαραίτητο να οδεύει κάποιος στο «κλείσιμο » της ζωής του με πόνο και θλίψη! Η ευρύτερη οικογένεια μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Η διάθεση, η επιμονή, οι στιγμές διασκέδασης, η επικοινωνία, οι σχέσεις αγάπης, η συντροφικότητα και το νοιάξιμο αποτελούν τις καλύτερες ασπίδες προστασίας. Η τρίτη ηλικία μπορεί να ξεχωρίζει για την ωριμότητα, την ηρεμία, την σοφία, την διδασκαλία, την αγάπη. Δεν της χρειάζεται και δεν της αξίζει η μοναξιά, η απομόνωση, η θλίψη και ο ψυχικός πόνος!