Μ ιλώντας για συντροφικές σχέσεις είναι πολύ δύσκολο να καταλήγει κανείς σε γενικά συμπεράσματα και οδηγίες, μιας και δεν μπορεί να παραγνωριστεί η διαφορετικότητα των ατόμων και των σχέσεων.
Αυτό που θα είχε ίσως νόημα, είναι να τονισθούν κάποιες επικοινωνιακές διαδικασίες που μπορούν αν ακολουθηθούν, να ανοίξουν το δρόμο στο κάθε ζευγάρι να χαράξει την δική του προσωπική πορεία. Χαρακτηριστικά μπορούν σημειωθούν τα ακόλουθα:
- Μιλώ στον σύντροφο μου όχι για να ασκήσω κριτική και να αποδείξω ότι έχει λάθος, αλλά για να εξηγήσω πως εγώ αντιλαμβάνομαι την συμπεριφορά του – τις πράξεις του και πως εγώ νιώθω βιώνοντας τες. Επομένως αναλαμβάνω την ευθύνη των συναισθημάτων μου (π.χ «εγώ νιώθω στεναχωρημένη» αντί του «με στεναχωρείς») και προσπαθώ να κρατήσω ανοιχτή την επικοινωνία μεταξύ μας ώστε να γίνει αντιληπτή η επίδραση των συμπεριφορών του και να ξεκινήσει μια διαδικασία «διαπραγματεύσεων». Αποφεύγοντας λοιπόν κάθε κριτική και αποδοκιμασία, ουσιαστικά αποφεύγω την αναμενόμενη άμυνα του άλλου, τις ανούσιες εντάσεις και τους καυγάδες που θα επικεντρώνονταν σε λάθος σημείο, ποιος έχει δίκαιο και ποιος έχει άδικο (δηλ. ποιος θα υποχωρήσει και ποιος θα δικαιωθεί!), ενώ το ζητούμενο θα ήταν πως το ζευγάρι να συνεργαστεί, πως να συμβιβαστεί και πως να καταφέρει να ζήσει ο ένας με την διαφορετικότητα του άλλου.
- Ακούω τον σύντροφο μου όχι για να αντικρούσω, όχι για να επιχειρηματολογήσω αλλά για να τον καταλάβω και να τον συναισθανθώ (να νιώσω πως νιώθει, να έρθω στην θέση του). Οι περισσότεροι καυγάδες στα ζευγάρια τείνουν να είναι επίπονοι, κουραστικοί και δυστυχώς ανούσιοι γιατί και οι δύο μιλούν ταυτόχρονα, δεν ακούνε ο ένας τον άλλον και δεν έχουν διάθεση να δεχθούν μια ιδέα επίλυσης που να μην τους δικαιώνει.
- Διατηρώ θετική στάση απέναντι στην σχέση μου. Αν χαθούν οι βασικές αξίες ζωής δηλαδή η εμπιστοσύνη, η αισιοδοξία και η ελπίδα, τότε η συντροφική/ συζυγική σχέση κινδυνεύει με διάλυση. Πέρα και πάνω από διαφορές , ασυμφωνίες και προβλήματα, ο καθένας ξεχωριστά και οι δύο από κοινού οφείλουν να τονώνουν την πίστη τους γι’ αυτήν την σχέση και είναι θετικοί . Διαφορετικά κινδυνεύουν να γίνουν καχύποπτοι και κακοπροαίρετοι σε κάθε προσπάθεια συνεργασίας. Είναι σημαντικό να έχει κανείς στο μυαλό του πως οι βασικές αξίες είναι περισσότερο εσωτερική – προσωπική υπόθεση του καθενός και λιγότερο αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του άλλου. Με άλλα λόγια το να είμαι αισιόδοξος , να ελπίζω, να εμπιστεύομαι δεν έχει να κάνει με την συμπεριφορά του άλλου αλλά με την δική μου αυτοπεποίθηση και με την δική μου συγκροτημένη προσωπικότητα. Για παράδειγμα, αυτό που με κάνει να εμπιστεύομαι δεν είναι το γεγονός ότι ο σύντροφός μου είναι τέλειος, αλάθητος, αναμάρτητος…κ.ο.κ. αλλά η πεποίθηση μου ότι έτσι είναι. Η πεποίθηση μου αυτή τροφοδοτείται όχι μόνο από τις πράξεις του συντρόφου μου αλλά κυρίως από την αυτοεκτίμηση μου. Η αυτοπεποίθηση μου, μου εμπνέει τέτοια ασφάλεια ώστε να αισθάνομαι ότι μπορώ να αυτοπροστατευώ, ότι δεν κινδυνεύω από κανενός τα λάθη και ότι μπορώ να τα αντιμετωπίσω όταν και αν μου συμβούν. Εν τω μεταξύ μπορώ να απολαύσω και να αφεθώ με αισιοδοξία και ελπίδα και να μην κατατρώγομαι από αμφιβολίες και ανασφάλειες.
- Δεν προσπαθώ να αλλάξω τον σύντροφο μου. Όσο κι αν προσπαθεί κανείς, όσο κι αν το θέλει, δεν μπορεί να αλλάξει έναν άλλον άνθρωπο, αν ο ίδιος δεν το θελήσει, αν ο ίδιος δεν το προσπαθήσει. Μπορώ μόνο τον εαυτό μου να αλλάξω και η επίγνωση αυτή μπορεί να με «σώσει» από μάταιες θυσίες και από άσκοπες υπερπροσπάθειες. Το μόνο που μπορώ να κάνω σε μια σχέση είναι να αναδείξω ποια στοιχεία του χαρακτήρα, της συμπεριφοράς του άλλου με ενοχλούν. Από εκεί και πέρα είναι ευθύνη του άλλου αν θα αλλάξει ή όχι και δική μου ευθύνη πως θα αντιμετωπίσω τις αποφάσεις του (π.χ. αποφασίζω να συμβιβαστώ, να αντιδράσω, να χωρίσω, να αδιαφορήσω…)
- Δεν αναλαμβάνω αποκλειστικά την ευθύνη για την σχέση. Η ευθύνη για την πορεία και την ποιότητα της σχέσης μοιράζεται και στους δύο όχι για λόγους δικαιοσύνης αλλά για λόγους αναπόφευκτης αναγκαιότητας. Όσο και να προσπαθεί ο ένας να «χτίσει ένα σπίτι» δεν θα τα καταφέρει αν ο άλλος «το γκρεμίζει».
- Οι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να ορισθούν με διάφορους τρόπους. Ο πιο βοηθητικός για την απόκτηση μιας υγιούς και ισορροπημένης σχέσης είναι ο ευθύς – άμεσος τρόπος επικοινωνίας όπου ο καθένας μιλά ανοιχτά και με ειλικρίνεια γι’ αυτά που τον απασχολούν χωρίς να υπαινίσσεται, χωρίς να κρύβει ή να ξεγελά.
- Είναι σημαντικό το ζευγάρι να μην εγκλωβίζεται σε τρόπους επικοινωνίας όπως ο επικριτικός (μόνο αποδοκιμασία και κατηγορίες), ο υποχωρητικός( θυματοποίηση και υποχώρηση), ο παραπλανητικός (άλλα θέλω να πω και άλλα λέω) και ο υπολογιστικός (θεωρία και ανάλυση χωρίς προσωπικό συναίσθημα).
Ακολουθώντας αυτές τις διαδικασίες επικοινωνίας, το ζευγάρι δεν αποφεύγει τις διαφορές, τις συγκρούσεις και τις εντάσεις. Αποφεύγει όμως την αποξένωση, την ψυχρότητα, την εχθρότητα και τον εγκλωβισμό σε μια σχέση που δεν προσφέρει χαρά, ασφάλεια και αγάπη.
Μαρία Κυριακίδου, ψυχολόγος – σύμβουλος οικογένειας