«Είναι εύκολο να γίνεις γονιός, αλλά είναι δύσκολο να είσαι γονιός.» Βίλχελμ Μπους (Γερμανός παιδαγωγός στις αρχές του 20ου αιώνα). Στις μέρες μας αυτό ακούγεται περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ! Όχι μόνο λόγω της γνωστής οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης που τα τελευταία χρόνια πλήττει την χώρα μας, αλλά κυρίως γιατί εδώ και πολύ καιρό διανύουμε μια εποχή ανατροπών και αμφισβητήσεων σε σχέση με την παιδαγωγική και την ανατροφή των παιδιών. Περάσαμε από τις αυταρχικές αντιλήψεις του πατέρα – αφέντη στην δήθεν δημοκρατική ανατροφή των ημερών μας, με το παιδί – αφέντη. Φαίνεται ξεκάθαρα πως η ανατροπή της αυταρχικότητας από μόνη της, δεν προσέφερε ξεκάθαρες και λειτουργικές λύσεις ως προς τους ρόλους των γονιών, τις συμπεριφορές και τους τρόπους ανατροφής. Παρόλα αυτά η ιδέα της δημοκρατικής οικογένειας όπου επικρατεί ισοτιμία, αλληλοσεβασμός, αλληλοεκτίμηση και αγάπη, δεν αποτελεί απατηλό όνειρο! Αποτελεί μια επιλογή ζωής η οποία μπορεί να κατακτηθεί με πολύ προσωπική προσπάθεια, επιμονή και υπομονή. Δεν υπάρχει «τέλειος» γονιός! Όλοι οι γονείς κάνουμε λάθη, ερχόμαστε σε αδιέξοδο, προβληματιζόμαστε και αποφασίζουμε έχοντας πάντα την καλύτερη πρόθεση. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές. Ο κάθε γονιός μπορεί να φτιάξει το δικό του, προσωπικό «μαγικό φίλτρο» για την οικογένεια του… με λίγη βοήθεια. Βοήθεια από ανθρώπους που αγαπά και εμπιστεύετε, από ομάδες συμβουλευτικής, από βιβλία …. κ.ο.κ Οι μεγαλύτερες «τρικλοποδιές» που δέχεται ένας γονιός στον ρόλο του, προέρχονται από τον ίδιο του τον εαυτό. Οι υπερβολικά υψηλές προσδοκίες του ή και το αντίθετο, οι τύψεις και ενοχές του, η αυστηρή αυτοκριτική του, η εξάντληση του, η πίεση και παραμέληση του εαυτού του, οδηγούν σε συναισθήματα θυμού, θλίψης, απογοήτευσης, άγχους, φόβου και ντροπής, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να διατηρήσει «μία γραμμή πλεύσης» σε σχέση με τον ρόλο του ως γονιός και συχνά να αμφιταλαντεύεται μεταξύ «καλού» και «κακού». Είναι αυτό που πολύ συχνά ακούγεται «το πήρα το παιδί με το καλό… τίποτα!», «το πήρα με το κακό….και πάλι τίποτα!». Απλοϊκά «καλός» γονιός είναι αυτός που δεν μαλώνει, δεν φωνάζει, δεν ασκεί βία (σωματική, συναισθηματική, ψυχολογική). Ουσιαστικά «καλός» θεωρείται ο γονιός που παρότι μπορεί να ελέγχει, να μαλώνει, να φωνάζει, να κρίνει και να κατακρίνει το παιδί του, κατά βάση υποχωρεί μπροστά στην λύπη, την δυσκολία και τον θυμό του, το παραχαϊδεύει και από ανησυχία και φόβο, το υπερπροστατεύει, αναλαμβάνοντας επί της ουσίας όλες του τις ευθύνες. Οι γονείς που αποφασίζουν να πάρουν τα παιδιά τους με το «καλό» και να γίνουν «καλοί» γονείς, τις περισσότερες φορές αισθάνονται πως γίνονται σκλάβοι των παιδιών τους, πως οδηγούνται σε αδιέξοδο και πως οι προσπάθειες τους δεν ανταμείβονται. Τα εισαγωγικά στο «καλός» μπαίνουν για να υποδηλώσουν την αμφισβήτηση και την διαφωνία ως προς την ουσία αυτού που δηλώνεται. Με άλλα λόγια καλός δεν μπορεί είναι ο γονιός που λέει πάντα ναι, που ανέχεται τα πάντα, που κάνει υπομονή χωρίς λόγο, πρόγραμμα και στόχο και που ανταποκρίνεται και αναλαμβάνει κάθε θέμα του παιδιού, στερώντας το κάθε ευθύνη που θα το βοηθούσε να νιώσει δυνατό, χρήσιμο, άξιο, που θα μπορούσε δηλαδή να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του και να το βοηθήσει να μεγαλώσει επί της ουσίας ως αυτόνομο άτομο. Γίνεται λοιπόν μια άδικη ταύτιση του καλού γονιού με την ηρεμία, την ανεκτικότητα, την υποχωρητικότητα και τον συμβιβασμό επειδή υπάρχει απουσία έντασης, θυμού και βίας. Με την ίδια έννοια, «κακός» είναι αυτός που νευριάζει, που θυμώνει, που κακοποιεί, προσπαθώντας να πει όχι στο παιδί του, να βάλει όρια, να διεκδικήσει, να αναθέσει ευθύνες και καθήκοντα και να αφήσει το παιδί να αντιμετωπίσει το κόστος – αποτέλεσμα των επιλογών του. Στην περίπτωση αυτή και πάλι γίνεται μια άδικη ταύτιση του κακού γονιού με την οριοθέτηση, την άρνηση, την διεκδίκηση, λόγω της παρουσίας του θυμό, της έντασης, της σύγκρουσης και της βίας. Δυστυχώς τα πράγματα είναι πιο σύνθετα! Σίγουρα είναι βασικό προσόν ενός καλού γονιού να μην κακοποιεί το παιδί του με κανέναν τρόπο. Δεν είναι όμως αρκετό. Εξίσου σημαντικό είναι να έχει βρει έναν δικό του τρόπο να διαπαιδαγωγεί το παιδί με σεβασμό και ισοτιμία. Αυτό σημαίνει να έχει βρει έναν τρόπο να οργανώνει κανόνες και όρια σε σχέση με τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των μελών της οικογένειας, που το παιδί να μαθαίνει και να σέβεται , να έχει βρει έναν τρόπο να εκπαιδεύει το παιδί στα συναισθήματα του και στους τρόπους που τα εκδηλώνει και τέλος να έχει βρει έναν τρόπο να διδάξει στο παιδί την βασική αλήθεια της ζωής μας, πως κάθε μας επιλογή , κάθε μας απόφαση έχει και ένα κόστος , ένα αποτέλεσμα. Υπεύθυνοι είμαστε εμείς για τις επιλογές μας και επομένως αυτό από την μια μας δίνει μεγάλο βάρος ευθύνης από την άλλη μας δίνει πολλές ευκαιρίες αλλαγής προς το καλύτερο. Δεν χρειάζεται βέβαια κανείς να γίνει εκπαιδευμένος παιδαγωγός για να είναι καλός γονιός. Αρκεί με το πρότυπο ζωής του να έχει μάθει να είναι υπεύθυνος, ειλικρινής, ανοιχτός στις σχέσεις και στην επικοινωνία και δημοκρατικός. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δεν μπορεί παρά να μεταδοθούν στο παιδί και να βρουν τρόπους αφομοίωσης. Για να γίνει κανείς καλός γονιός, δεν έχει παρά να γίνει καλός άνθρωπος. Τίποτα από τα παραπάνω δεν διδάσκεται, δεν μαθαίνεται απέξω, αν δεν γίνει προσωπικό βίωμα, προσωπικός τρόπος ζωής. Η αυτογνωσία και η προσωπική ανάπτυξη είναι ο πιο ασφαλής δρόμος του καλού γονιού δηλαδή του υπεύθυνου γονιού!
Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος.