Στα «χαρακώματα» της εφηβείας.

 

«άσε με… μας έπρηξες … με τις βλακείες σου και τις @@@####….θα κάνω ό,τι γουστάρω!!!!!»

«….ηλίθιο, κακομαθημένο…..@@@####….θα σου δείξω εγώ τι σημαίνει  να σέβεσαι….. να μάθεις ότι δεν μπορείς να κάνεις ότι σου καπνίσει….@@@@@…. αχάριστο….»

Έτσι ή κάπως έτσι καταλήγουν πολλές συγκρούσεις με εφήβους (και όχι μόνο βέβαια, απλά εδώ εστιάζουμε στους έφηβους).  Γονείς, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτές κ.α «μεγάλοι», καταλήγουν να σταθούν απέναντι στους έφηβους κουρασμένοι, θυμωμένοι, απογοητευμένοι και θλιμμένοι. Σηκώνουν το δάχτυλο, κουνούν το δάχτυλο και προσπαθούν και συμβουλέψουν, να καθοδηγήσουν, να εκπαιδεύσουν και να αναθρέψουν τα παιδιά. Η αγάπη τους γι’ αυτά, ή και η αίσθηση καθήκοντος, τους κάνουν να νιώθουν  ανήσυχοι, προβληματισμένοι και κινητοποιούνται σε δράσεις και παρεμβάσεις απέναντι στην προβληματικότητα που κάθε φορά αντιμετωπίζουν.

Αφετηρία λοιπόν είναι η αγάπη, η φροντίδα, η διαπαιδαγώγηση αλλά στον τερματισμό φθάνουν πολλές φορές  η υποτίμηση, η προσβολή, η επίθεση, η  κακοποίηση και ο πόλεμος. «Εμείς για αλλού κινήσαμε και αλλού η ζωή μας πάει»! Πως οδηγούμαστε σε αυτήν την αντίφαση; Πως καταλήγουν τόσο αγνά, ζεστά και ανθρώπινα συναισθήματα αγάπης ή και καθήκοντος,  να μετατρέπονται σε καταστάσεις σύγκρουσης, θυμού ή ακόμη και κακοποίησης; Ποια η επίπτωση στην εξέλιξη του παιδιού αλλά και της σχέσης μας μαζί του;

Ας κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά!

Καταρχάς έχουμε τους «μεγάλους» απέναντι στα «παιδιά». Δηλαδή έχουμε διαφορά στο επίπεδο γνώσεων, στο επίπεδο ικανοτήτων – δεξιοτήτων, στο επίπεδο υποχρεώσεων και δικαιωμάτων και εν τέλει διαφορά στο επίπεδο εξουσίας. Η μια πλευρά ορίζει, καθορίζει, εκπαιδεύει και η άλλη ορίζεται, καθορίζεται και εκπαιδεύεται. Φυσικά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονται. Ανάλογα με τον τρόπο που αλληλεπιδρούν καθορίζεται και η φύση της σχέσης εξουσίας τους, θα λέγαμε το «πολίτευμα της σχέσης». Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι ίδιοι και ίσοι.    Άρα έχουμε μια εξ ορισμού άνιση σχέση!

Από την άλλη επειδή μιλάμε για στενές σχέσεις ζωής, επειδή μιλάμε για ανθρώπους,  έχουμε έντονα συναισθήματα αγάπης, ασφάλειας αλλά και θυμού, θλίψης και  απογοήτευσης. Συναντάμε έντονα και στις δύο πλευρές, τις ανάγκες σεβασμού, εκτίμησης, αναγνώρισης, φροντίδας και  συναισθηματικής ανταπόκρισης. Επομένως έχουμε μια σχέση ισότητας ως προς την αξία του καθενός , δηλαδή έχουμε μια σχέση ισοτιμίας!

«Μεγάλοι» και «μικροί» δεν είναι ίσοι, δεν είναι ίδιοι αλλά είναι ισότιμοι, έχουν την ίδια αξία, ή μάλλον πρέπει να έχουν την ίδια αξία!

Κάπου εδώ ξεκινά η παρεξήγηση και όλα τα παραλειπόμενα προβλήματα! Η ανισότητα του πρώτου επιπέδου συγχέεται με την ισότητα του άλλου επιπέδου. Προσπαθώντας οι μεγάλοι να κατοχυρώσουν την θέση τους, τον ρόλο τους, να διεκδικήσουν τα δίκαια της εξουσίας τους και κυρίως να βοηθήσουν τα παιδιά για τα οποία έχουν έντονα συναισθήματα αγάπης και ανησυχίας,  παρασύρονται και επεκτείνουν την ανισότητα της σχέσης τους  και στο επίπεδο της ισοτιμίας. Θεωρούν φυσικό δικαίωμα να εκτονώνουν τον θυμό, την απόγνωση, την ανησυχία τους και τους φόβους τους με όποιον τρόπο. Στον βωμό λοιπόν της καθοδήγησης και της ανατροφής θυσιάζονται η αξία του παιδιού ως ανθρώπου αλλά και η αξία της σχέσης αγάπης. Τα παιδιά και ειδικά οι έφηβοι που έχουν και την τάση να «σηκώσουν κεφάλι», δέχονται συχνά προσβολές, απόρριψη, υποτίμηση, βία και επιθετικότητα.  «Για το καλό τους»! (Ίσως κάπου εδώ χρειάζεται να θυμίσω σε όσους θεωρούν ότι χρησιμοποιώ βαριές κουβέντες πως η σφαλιάρα, το φτύσιμο, η ειρωνεία, η κοροϊδία, η προσβολή, ο εκβιασμός, η εκδίκηση, η έκθεση-ρεζίλεμα στους άλλους, οι συναισθηματικές απειλές κ.α. παρόμοια αποτελούν βία).

Φυσικά όχι αναίτια , όχι χωρίς λόγο. Οι δικαιολογίες είναι πολλές. «Ξέρεις πως μου μίλησε; Ξέρεις τι έκανε; Ξέρεις αυτός /η πόσο με υποτιμάει, με θίγει και με εκμεταλλεύεται;» Και φυσικά και ξέρω!

Όλοι όσοι ασχολούμαστε με παιδιά είτε ως γονείς, είτε ως ειδικοί, είτε ως εκπαιδευτές, ξέρουμε! Όλοι ξέρουμε πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώνεις παιδιά. Όλοι ξέρουμε πόσο άσχημα μπορούν να μας φερθούν. Όλοι ξέρουμε πόσο εύκολα μπορούν να μας στήσουν στην  γωνία και να μας βγάλουν εκτός εαυτού! Αυτά τα ξέρουμε όλοι!!!!

Αυτά που ξεχνάμε όμως κάποιες φορές, πιεζόμενοι από τα προηγούμενα, είναι πως εμείς οι μεγάλοι επιλέξαμε να αναθρέψουμε παιδιά, που σημαίνει ότι επιλέξαμε να τους διδάξουμε το «σωστό» όποιο κι αν είναι αυτό, σημαίνει ότι επιλέξαμε εμείς να είμαστε ο «δάσκαλος» και αυτά οι «μαθητές» επομένως επιλέξαμε να υπερβαίνουμε τον εαυτό μας και να κάνουμε πράξεις αυτά που διδάσκουμε. Επιλέξαμε να είμαστε πρότυπα της ζωής που τους καλούμε να ζήσουν.  Αλλιώς … «δάσκαλε που δίδασκες…..»!

Φυσικά δεν υπάρχει τέλειος άνθρωπος και ως εκ τούτου δεν υπάρχει και τέλειος γονιός – εκπαιδευτής. Το μεγαλείο ενός ανθρώπου δεν είναι να είναι τέλειος και να φέρεται πάντα τέλεια. Το μεγαλείο του ανθρώπου βρίσκεται στο  να μπορεί να αναγνωρίζει τα λάθη του, να έχει επίγνωση του εαυτού του και των πράξεων του και να προσπαθεί να αυτοκαθοδηγείται και να αυτοκαθορίζεται και ο ίδιος από τις αξίες του και τις αντιλήψεις του και όχι από τα λάθη του και τις αδυναμίες του. Κάθε δικαιολογία τύπου «ξέρεις όμως αυτός/η τι μου έκανε για να φτάσω και εγώ να φερθώ έτσι;» μας απομακρύνει από την αφετηρία μας και τον στόχο μας, που θυμίζω ήταν η αγάπη, το ενδιαφέρον, η εκπαίδευση και η προσφορά βοήθειας. Κάθε φορά που διστάζουμε να αναλάβουμε την ευθύνη των λαθών μας και να επαναπροσδιοριστούμε στον αρχικό μας στόχο, κατοχυρώνουμε συμπεριφορές βίας, κακοποίησης και συναισθηματικής ανασφάλειας – τρομοκρατίας στα παιδιά μας. Χάνουμε την σχέση μας μαζί τους και χάνουμε κάθε δυνατότητα θετικής επιρροής και εκπαίδευσης. Οι άνθρωποι αλλάζουν, βελτιώνονται, εξελίσσονται και πλουτίζουν σε γνώσεις μόνο μέσα από σχέσεις αγάπης, σεβασμού και εκτίμησης. Αν χαθούν αυτά τα τρία βασικά συστατικά από την σχέση, είναι μάταιη κάθε προσπάθεια διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης. Οι κανόνες, η εξουσία και η πειθαρχεία μετατρέπονται από βοηθητικά εργαλεία ανατροφής και εκπαίδευσης, σε  όργανα  βίας,  υποταγής και  τρομοκρατίας. Και ότι σπέρνουμε θερίζουμε! Κάπως έτσι μικροί και μεγάλοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε συμπεριφορές για τις οποίες ούτε νιώθουν καλά αλλά ούτε και υπερηφανεύονται.Κάπως έτσι χάνεται η ευκαιρία για τους μικρούς «να ανθίσουν» και για τους μεγάλους να απολαύσουν «τους καρπούς της δουλειάς τους». Οικογένειες γεμάτες πόνο, απογοήτευση, θυμό, θλίψη, όπου μικροί και μεγάλοι είτε αλληλοσπαράσσονται είτε ζουν ως ξένοι, παγωμένοι μεταξύ τους, στερημένοι από αγάπη και φροντίδα. Σχολεία γεμάτα ένταση, θυμό, βία, συγκρούσεις, ή και απάθεια, αδράνεια, απαξίωση και  απογοήτευση όπου μικροί και μεγάλοι αλληλοκατηγορούνται και αλληλοαπορρίπονται, χάνοντας κάθε δυνατότητα για μόρφωση και εξέλιξη. Ας μην ξεχνάμε πόσο εύκολα έχουμε όλοι μας αποδεχθεί την αναγκαιότητα των φροντιστηρίων που ήρθαν να καλύψουν το κενό του σχολείου! Όλοι οι «μεγάλοι» γονείς, εκπαιδευτικοί, πολιτεία, κράτος, δεχθήκαμε, κατοχυρώσαμε και ενισχύουμε την πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία μας να έχουμε μαθητές που καλούνται να δουλεύουν 12 ώρες και… την ημέρα και μάλιστα πολλές φορές χωρίς ούτε μία επιβράβευση για την προσπάθεια τους, αν βέβαια το αποτέλεσμα δεν είναι καλό. Εδώ κανείς «μεγάλος» δεν αναλαμβάνει την ευθύνη του και το αποτέλεσμα είναι να πρέπει ο έφηβος να δεχθεί αγόγγυστα τις συνέπειες της ανικανότητας μας να του προσφέρουμε εκπαίδευση. Πρέπει την μισή του μέρα  να είναι ήσυχος, προσεκτικός και συγκεντρωμένος σε ένα σχολείο που έχει απαξιώσει, πρέπει να κάνει  υπερωρίες σε ένα  φροντιστήριο, για να μάθει όσα δεν μπορεί να μάθει από το σχολείο του, πρέπει να μελετήσει με όρεξη και αυτοσυγκέντρωση πράγματα που ή δεν καταλαβαίνει ή τα  βαριέται ή δεν του αρέσουν, πρέπει να μην κάνει φασαρία, να μην χάνει τον χρόνο του, να διασκεδάζει μόνο όταν  προλαβαίνει, όταν δηλαδή έχει τελειώσει με τα προηγούμενα(!!!) και να κοιμάται νωρίς για να έχει δυνάμεις για την επόμενη υπέροχη μέρα που τον περιμένει.  Εννοείται πως δεν είναι όλες οι οικογένειες έτσι ούτε και όλα τα σχολεία έτσι. Ελπίζω ούτε και όλοι οι έφηβοι έτσι! Η ουσία δεν βρίσκεται στην καταμέτρηση αλλά την κατανόηση και την αποτίμηση των προβλημάτων όπου και όποτε εμφανίζονται. Και δυστυχώς υπάρχουν!

Κατά βάση βέβαια, αν το καλοσκεφτεί κανείς, το θέμα είναι  απλό. Τουλάχιστον σε προσωπικό επίπεδο γιατί σε κρατικό ή κοινωνικό τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Η λύση μπορεί να έρθει μόνο από τους μεγάλους που είναι και πιο ώριμοι, υπεύθυνοι και σε θέση εξουσίας. Οι μεγάλοι έχουμε βασικά να επιλέξουμε ο καθένας ξεχωριστά αλλά και όλοι μαζί «αν θα ζούμε όπως σκεφτόμαστε ή αν θα σκεφτόμαστε όπως ζούμε»! Η επιλογή είναι δική μας. Ή θα διορθώσουμε τα λάθη μας στο επίπεδο που μας αφορά και θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τους εφήβους με σεβασμό, εκτίμηση και αγάπη ή θα τα επισημοποιήσουμε χρησιμοποιώντας τα ως δικαιολογίες απέναντι σ’ αυτά που εμείς περνάμε και θα επιδεινώσουμε την σχέση μας μαζί τους αλλά και την εξέλιξη τους.

 Ας σταματήσουμε να κρυβόμαστε πίσω από την προβληματικότητα της εφηβείας, πίσω από διαγνώσεις (οι μαθησιακές δυσκολίες δίνουν και παίρνουν!!!!), πίσω από  την προβληματικότητα του διαδικτύου, των ναρκωτικών, του bulling, της οικονομικής κρίσης…. κ. α. πολλά και ας σταθούμε με θάρρος, αποφασιστικότητα αλλά και αγάπη ο καθένας απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό! Ας τον κοιτάξουμε καλά και ας δούμε τα λάθη του, τις αδυναμίες του, τις ανάγκες του, ας τον αναλάβουμε και ας τον αγκαλιάσουμε. Την επόμενη φορά που θα σηκώσουμε απειλητικά το δάχτυλο απέναντι σε έναν έφηβο, είτε είναι παιδί μας είτε είναι μαθητής μας είτε θεραπευόμενος μας,  ας θυμηθούμε «ότι το ένα μόνο δάχτυλο δείχνει αυτόν. Τα υπόλοιπα δείχνουν αλλού». Καμία από τις παρεμβάσεις μας δεν θα είναι επιτυχημένη αν δεν γίνεται με σεβασμό, εκτίμηση, αναγνώριση και αγάπη και κανείς δεν μπορεί να προσφέρει κάτι που δεν το έχει ο ίδιος για τον εαυτό του. Προέχει ο αυτοσεβασμός, η αυτοεκτίμηση και η αγάπη για τον εαυτό μας και ακολουθεί η προσφορά στα παιδιά μας. Πρώτα οι μεγάλοι «θα κάνουν την διαφορά που θα κάνει την διαφορά» και μετά οι μικροί.

Αυτή άλλωστε είναι και οι πρόκληση του να είσαι γονιός / εκπαιδευτής. Γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος!

Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος.

3 κακές συνήθειες που ωθούν στην κατάθλιψη

Αποχή από την άσκηση

Κακή διατροφή

Έλλειψη ύπνου

Ρωτήστε με

Είμαι εδώ για να σας λύσω οποιαδήποτε απορία μπορεί να έχετε σε ότι αφορά την ψυχική σας ισορροπία.