Είναι πολύ εύκολο να αναλύει κανείς προγράμματα και συστήματα και να διατυπώνει απόψεις και προτάσεις. Είναι επίσης πολύ εύκολο να συγκρίνει ανάμεσα σε διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα και να βρίσκει διαφορές, ομοιότητες, προτερήματα και ελαττώματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο τα προβλήματα αποκτούν θεωρητική υπόσταση, γενικεύονται και έτσι είναι σαν τον αέρα. Όλοι τον αισθανόμαστε και είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει αλλά δεν μπορούμε να τον πιάσουμε! Μου είναι λοιπόν προτιμότερο να αποφύγω μια τέτοιου είδους θεωρητική ανάλυση. Άλλωστε υπάρχουν πολλές! Θα ήθελα να μιλήσω όχι για το εκπαιδευτικό σύστημα και πως λειτουργεί αλλά για την καθημερινότητα που μπορεί να εισπράττει ένα μέσο παιδί από τους δασκάλους του, πέρα και πάνω από προγράμματα και συστήματα. Ένα παιδί λοιπόν στο σχολείο δεν εισπράττει μόνο την παρουσία ή απουσία των διαδραστικών πινάκων, την ομορφιά ή την ασχήμια των χώρων, την παρουσία ή την απουσία των λειτουργικών μέσων και τρόπων διδασκαλίας, κυρίως εισπράττει την παρουσία, την αίσθηση, την σχέση και την επικοινωνία με τον δάσκαλο /α (με την ευρύτερη έννοια). Έχει βρεθεί πως αυτό είναι που κάνει την διαφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην σχέση του παιδιού με την γνώση και όχι από μόνο του το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Συχνά μιλούμε για παιδαγωγικά και εκπαιδευτικά προγράμματα όμως έχει φανεί ιστορικά πως στο πέρασμα τον χρόνων, ο δάσκαλος που ξεχωρίζει και μένει στην μνήμη των μαθητών του ως Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ(!!!!), είναι αυτός που ξεχωρίζει για το ήθος του, την προσωπικότητα του, την αγάπη του για τα παιδιά, τις επικοινωνιακές του ικανότητες και τις ικανότητες του να δημιουργεί ανοιχτές, ξεκάθαρες, ζεστές σχέσεις σεβασμού και αγάπης. Ο δάσκαλος καθημερινά επικοινωνεί λεκτικά και μη λεκτικά με τους μαθητές του με διάφορους τρόπους:
Με το «σκοτεινό» του πρόσωπο ή και Με το χαμογελαστό του πρόσωπο
Με το ειρωνικό του βλέμμα ή και Με το επιβεβαιωτικό του βλέμμα
Με το απορριπτικό του ύφος ή και Με το ενθαρρυντικό του ύφος
Με το ύφος δυσπιστίας ή και Με το ύφος πίστης
Με την ευχάριστη διάθεση ή και Με την κακοδιαθεσία του
Με την πλάκα του ή και Με τα νεύρα του
Με τον ευχάριστο λόγο του ή και Με την «μουρνζτουφλιά» του *1
Με τον «καλό» λόγο ή και Με τις «βρισιές» *2 του
Με την εμπιστοσύνη του ή και Με την απογοήτευση του
Με την επιμονή του ή και Με την παραίτηση του
Με την ελπίδα του ή και Με την απογοήτευση του
Φυσικά όλα αυτά δεν αποτελούν εφόδια που αποκτώνται με μελέτη και σπουδή. Είναι εφόδια που κουβαλά κανείς από την εμπειρία της ζωή του και αποτελούν μοναδικό και αποκλειστικό αποτέλεσμα της προσωπικής δουλειάς του καθενός με τον εαυτό του (αυτογνωσία και προσωπική εξέλιξη). Εννοείται βέβαια πως κανένας άνθρωπος (όσο κι αν έχει φροντίσει τον εαυτό του) δεν μπορεί να εκπέμπει μόνο χαρακτηριστικά της πρώτης στήλης και βέβαια είναι φυσικό πως όσο καλύτερες είναι οι συνθήκες (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές, εκπαιδευτικές) τόσο περισσότερο οι άνθρωποι έχουν την τάση να τείνουν προς την πρώτη στήλη. Σε ένα άλλο εκπαιδευτικό σύστημα και με διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες σίγουρα θα ήταν πιο εύκολο για τους δασκάλους να είναι περισσότερο κοντά στην πρώτη στήλη. Δυστυχώς όμως είμαστε σε κρίση και αυτό προς το παρόν δεν αλλάζει. Το «έξω» μας λοιπόν δεν αλλάζει. Ας αλλάξουμε το «μέσα» μας. Όλοι είμαστε άνθρωποι, κανείς δεν είναι τέλειος και ο καθένας αυτήν την κρίσιμη εποχή περνά τις δικές του συμπληγάδες. Οι γιαγιάδες που είχαν ζήσει καταστροφές συνήθιζαν να λένε, πως φεύγοντας κοίταζαν να σώσουν ότι πολυτιμότερο είχαν και συνήθως προλάβαιναν μόνο τα παιδιά γιατί πάντα ξεκινούσαν πρώτα απ’ αυτά. «Στα δύσκολα δεν μπορώ παρά μόνο τα παιδιά να σκεφτώ……να τα σώσω….» ακούω συχνά να μου λέει μια μάνα που αγωνίζεται καθημερινά. Όσο λοιπόν κι αν «βυθιζόμαστε» δεν πρέπει να ξεχνάμε τα παιδιά μας γιατί αυτά δεν σταματούν να βλέπουν, να ακούνε, να διαισθάνονται, να καταλαβαίνουν, να φοβούνται, να αγχώνονται, να στεναχωριούνται, να ανησυχούν και συνεχώς να μας κοιτούν στα μάτια και να περιμένουν. Απλά και μόνο γιατί είμαστε ο κόσμος τους όλος. Ναι, γονείς και δάσκαλοι είμαστε ο κόσμος του παιδιού. Μας κοιτούν και περιμένουν να μάθουν από εμάς, όχι μόνο «πράματα» αλλά και «σπουδάγματα». Περιμένουν να μάθουν τι μπορούν και τι όχι, τι αξίζουν και τι όχι, περιμένουν να μάθουν ποιοι θα γίνουν γιατί ουσιαστικά ένα παιδί γίνεται αυτό που εμείς πιστεύουμε ότι είναι. Στην ζωή λοιπόν ενός παιδιού (και ακόμη περισσότερο σε καιρούς κρίσης), δεν είναι ώρα για κριτική, είναι ώρα για συμπαράσταση. Δεν είναι ώρα για απόρριψη, είναι ώρα για αποδοχή. Δεν είναι ώρα για απογοήτευση, είναι ώρα για ενθάρρυνση. Γνωρίζω πως δεν είναι εύκολο όμως πρέπει να το ζητήσουμε και από τον εαυτό μας και από τους άλλους. Πρέπει να προσφέρουμε στα παιδιά μας περισσότερα χαμόγελα, περισσότερη ενθάρρυνση, περισσότερη εμπιστοσύνη και περισσότερη ελπίδα! Αν όλοι μας αφεθούμε στα δικαιολογημένα προβλήματα μας, βουλιάξουμε στην θλίψη και τον θυμό, τότε το μόνο που θα τους προσφέρουμε θα είναι νεύρα, απόρριψη, απογοήτευση, πίκρα και παραίτηση. Ουσιαστικά λοιπόν θα είναι σαν να καταδικάζουμε τα παιδιά μας να ζούνε όχι μόνο στην φτώχια την οικονομική αλλά και στην φτώχια την συναισθηματική. Γονείς και Δάσκαλοι είμαστε στο ίδιο καζάνι της κρίσης και βιώνουμε όλοι πόσο δύσκολο πια είναι να χαίρεσαι, να αγαπάς και να ελπίζεις.
Ως γονιός αισθάνομαι πως είναι θέμα ζωής και θανάτου, να καταφέρουμε να συνεχίσουμε να προσφέρουνε «ζεστά» σπιτικά στα παιδιά μας, για να μπορούν να συνεχίσουν να νιώθουν ασφάλεια και πίστη στον εαυτό τους και στην ζωή.
Ως δάσκαλοι, πιστεύω πως είναι θέμα καθήκοντος και αρχής, να καταφέρετε να αφήνετε τα προβλήματα σας έξω από την πόρτα του σχολείου και να αντιμετωπίζετε τα παιδιά με χαμόγελο, με τρυφερότητα, αγάπη, επιμονή, υπομονή και κυρίως με εμπιστοσύνη ότι μπορούν να τα καταφέρουν, καθένα με τον τρόπο του και με τις ικανότητες του! Μην τα κρίνετε, μην τα πικραίνετε, μην τα απορρίπτετε επειδή μπορεί να μην είναι όλα ίδια ή επειδή μπορεί να μην πετυχαίνουν αμέσως αυτό που θέλετε. Παρακαλώ κάντε την υπέρβαση και δώστε το καλύτερο κομμάτι του εαυτού σας στο σχολείο. Τα παιδιά θέλουν πολλά γιατί αξίζουν πολλά! Δώστε γέλιο, χαρά, δώστε μπράβο, ακούστε τα και φυσικά αποδεχτείτε τα και αγαπήστε τα σαν να είναι δικά σας παιδιά. Μην ξεχνάτε ότι σας εμπιστευόμαστε και ως γονείς και ως κοινωνία ότι πολυτιμότερο έχουμε! Η πραγματική φτώχια δεν είναι οι «άδειες τσέπες» αλλά οι « οι άδειες ψυχές». Ας μην αφήσουμε τα παιδιά μας «πεινασμένα»!
Μαρία Κυριακίδου, Ψυχολόγος.